Ніл Гілевіч - I чую я голас... - выбраныя вершы, 1954-2008

Старым жа бывае!
Калі — дажыве.
Старым, і схварэлым,
І вельмі самотным.
Прыдумае вершык —
І тут жа парве.
Ат! Дзе яму ўгнацца
За новым і модным!..

Сяброў ён растраціў.
А новых набыць
Не можа. Не здольны.
Ён траціць умее.
Аб чым ён шкадуе?
Аб тым, што пабыць
У гэных мястэчках
Ужо не паспее.

У гэных,
Дзе дух беларускі яшчэ
Крыху захаваўся —
Над Россю, над Шчарай...
Нашто яму гэта?
Каб трохі лягчэй
Было развітацца
З няздзейсненай марай.

27.XI. 1995

Вось і яшчэ на год бліжэй да краю.
І хоць зычліва келіхі звіняць —
Я вам, сябры, зашмат не абяцаю.
Як той казаў: пара і гонар знаць.

Абнедужэла на сяўбе нялёгкай
Не толькі цела, а душа найперш.
Вазьму пяро — а сэрца так i ёкне:
Ці не апошні выплеснецца верш ?

І агартае сум... Як позна-позна!
Тады, калі б у самы раз пачаць!..
А ў чортаў млын і сёння ў нас завозна:
«Дай! Дай!» — таўкуцца, б'юцца і крычаць.

Хоць і мяне нязводныя турботы,
Як сабачня, хапалі за крыссё —
Нутром я прагнуў і шукаў самоты,
І мне яна была мілей за ўсё.

З любога свята, вэрхалу і тлуму
Хутчэй вяртаўся ў дом сваёй душы,
Каб зноў і зноў пакутна думаць думу
У цішыні — як у лясной глушы.

І дзень і ноч, і дзень і ноч — сам-насам.
З адным і тым пытаннем да нябёс:
Дык хто ж мы ёсць? Чаму жыццём уласным
Мы не жывём? І хто зламаў нам лес?

А па-за гэтым роздумам абложным —
Плыла, гула, грымела мітусня.
І я таксама ў гул пустапарожны
Зрываўся, горка плачучы пасля.

Хадзіў на выпіўкі, хоць і не часта.
У трапатні застольнай не маўчаў.
Здаралася, бываў сярод начальства,
Але іх ласкі штось не прыкмячаў.

Ні крымскіх, ні каўказскіх, ні балтыйскіх,
Ні іншых дзесь курортаў для вяльмож —
Не бачыў нават. У даверчых спісках
Не быў. Душу не прадаваў за грош.

Ну, што ж, у век Гіены і Шакала,
Дзе і Радзіму аддаюць за штоф,
Не стацца юдам — гэта ўжо нямала,
І небу дзякаваць мне ёсць за што.

11.1996

Сябры мае, я ведаю і сам,
Што быў бы сорам — у палоне страху
Гадаць, чаго: якіх уцех ці драм
Чакаць мне трэба на астатку шляху.

Я шчодрасць лесу ацаніў даўно,
Як мог — аддзякаваў. Цяпер, няхцівы,
Хачу, каб толькі i ўсяго адно
У міг апошні даў мне Літасцівы:

Каб даў пачуць, як пад акном маім,
Забавы ладзячы, дзятва-малеча
Прыгожа іi нязмушана зусім
На мове роднае зямлі шчабеча.

Каб перш чым свет імглою паплыве,
Я мог сказаць: «Ну вось, і мне не страшна:
Як ні душылі, а Яна — жыве!
Жыве, жыве святая Мова наша!»

14.1.1996

Я ведаў, што лішні тут буду,
Зазваны адно для прыліку, —
Між гэтага жвачнага люду,
Між гэтых аматараў шыку.

Шыкуюць!.. І таннага лоску
Прыдбалі на выездах трохі.
Хоць цяжка ім родную вёску
Хаваць у манерах эпохі.

Так цяжка ў чужой упакоўцы
Душу берагчы ім ад «грэху»,
Што часам i роднае слоўца
Увернуць — для большага смеху.

Ім весела, файна i ўцешна!
Ім добра, дзе хмельна і тлумна...
Я — гэткі ж абсурдны і грэшны.
Чаму ж мне, о Божа, так сумна?

10.VI.1996

Янішчыц Жэні томік разгарну
З аўтографам удзячнасці сардэчнай —
І зноў і зноў ад болю застагну,
Бы ад пакутнай раны невылечнай.

Як токам памяць б'е — даткнуся ледзь.
Нібы за іншых больш быў я ў адказе.
Яе адчай так слепа праглядзець
Не мелі права мы ні ў якім разе.

Яна любоў дарыла нам штодня
У родным слове, роўным самацвету,
І ўсё ж была адна — кругом адна:
На ўсю паэзію! На ўсю планету!

Ах, мітусня, праклятая стакроць!
І ў тысячны ты будзеш раз праклята!
Ды што з таго? Ці многіх нас, Гасподзь,
Бліжэй к Табе прыўзнесла гэта страта?

1996, студзень—ліпень

Божа!
Колькі пачвар
На сваім некароткім вяку
Я сустрэў
І сардэчна, з даверам,
Паціснуў руку!
Колькі чорных гадзюк
За жыццё
Прыгарнуў да грудзей!
А ў цябе ж на зямлі,
Божа,
Столькі цудоўных людзей