Ніл Гілевіч - I чую я голас... - выбраныя вершы, 1954-2008

1997, лістапад

Усё!.. Журба і тая адабрана.
Пустэча — думкі нават не імкнуць.
А за сцяною, чуйнай, як мембрана,
«Сабачы вальс» на піяніне б'юць.

І чуцен смех, гарэзлівы, дзявочы, —
Зусім, як той, як паўжыцця назад,
Калі ты шчыра верыў у дзівосы
І сэрца білася з жыццём у лад.

1997, лістапад

Гасподзь! Чаму й завошта
Ты мне даеш «адстаўку»
І так караеш жорстка —
На дзён маіх астатку?

Чаму мне не даеш ты
Патрэбнай сілы-моцы,
Каб выбавіць дарэшты
Душу з грызот бясконцых?

Чаму дазволіў д'яблу,
Замест дабра з любоўю,
Нянавісць i няпраўду
Прыставіць к узгалоўю?

Чаму ў такім рэжыме
Ты гоніш дні i ночы?
Як жыць, як жыць, скажы мне,
Пад грузам гэткай ношы?

Як жыць, калі наўкола,
Куды ні кінь вачыма, —
Як наркаман на ўколах,
Трымаецца Айчына.

1997, снежань

Не стала маці, да якое нёс
Душу збалелую — паспавядацца.
Не стала бацькі, што прымаў да слёз
Прапашчы лес зямлі і гаспадарства.

Не стала брата, што дарадцам быў,
Калі ўзнікала клопатнае штосьці.
Не стала i сястры, з якой любіў
Успомніць песні нашай маладосці.

Не стала ўжо i бальшыні сяброў, —
Каб пасядзець за чаркай i яшчэ раз
Адчуць, што хіжы век нас не развёў
I што нам шлях не засланіла шэрасць.

Не стала ўжо, прашу мне дараваць,
І закаханага ў жыццё паэта,
Што так любіў над вершам шчыраваць,
Як Усявышні над стварэннем света!

Таго паэта ўжо няма. Няма!
А сноўдае сярод руін былога
Яго двайнік. Не сільцеся дарма
Пазнаць у ім свайго братка старога.

1997, снежань

Ці ранак, ці поўдзень, ці вечар,
Куды ні пайду, ні ступлю —
Ні следу ад той векавечнай,
Што кроўнай любоўю люблю!

Ні слова на мове народа!
Ні гуку на мове зямлі!
Прыблуды, манкурты, звыроды
Амаль даастатку звялі.

Ад дум у душы халадзее.
Трыванне на частачкі рву.
Панове начальнічкі! Дзе я
Праз вашую ласку жыву?

Куды, у якую дзяржаву,
Наяве, а быццам у сне,
На гібель, на здзек і няславу
Вы выгналі з дому мяне?

Куды, паяднаўшы ў хаўрусе
Усякую погань i гнюсь,
З дзяржавы маёй — з Беларусі
Вы выгналі прэч Беларусь?

1998, сакавік

Што б там хто ні лахаў —
Бог мой лёс пазначыў:
Шмат я ўсякіх страхаў
За жыццё пабачыў.

З тым і знікну, думаў.
Больш ужо — на д'ябла!
Не! — і злога духа
На табе наглядна!..

Я выходзіў з парку,
Раптам напярэймы
Выскачыла ў арку
Дзіўнае стварэнне.

Нелюдное вельмі
Нейкае страшыдла:
Вочы — як патэльні,
Нос — як чапярыдла.

Зіркнула злавесна,
Агаліла іклы,
Прахрыпела нешта
I, як прывід, знікла.

Я знямеў спачатку,
Але ўспомніў тут жа
Грознае ў выпадку
Бабчына «аружжа»:

«Соль табе ў вочы!
Галавешка ў зубы!
І дзяркач між сцёгнаў!
Каб ты здох ад стогнаў!»

Я прамовіў тройчы
Гэты кленіч бабчын,
Сплтонуў i пакрочыў
Крокам неабачным.

Што мне той нячысцік,
Дух той злы, нядобры!
Можа, сам я чымсьці
На яго падобны.

Можа, колісь дзесьці
І мяне хто-небудзь
Выкляў, паглядзеўшы,
Як пачвару-нелюдзь.

І таксама тройчы
Прашаптаў для згубы:
«Соль табе у вочы!
Галавешка ў зубы!..»

Бо чаму ж нястрымна —
З воч капеж салёны?
І чаму так дымна
Вусны засмылёны?

1998, сакавік

Ён сышоў з электрычкі,
Спусціўся па сцежцы ў лагчыну
І спыніўся чагось.
Нібы ўкопаны, стаў і стаіць.
Штось забыў? Перадумаў?
Ці стала нядобра мужчыну?
Задуменна схіліў галаву
І пад ногі глядзіць.

На зямлі сакавік.
Сонца снег ручайкамі свідруе.
Вунь як сочацца скрозь,
Як імпэтна бягуць i журчаць!
Чалавек жа нічога не бачыць,
Нічога не чуе.
Як сляпы і глухі.
На абліччы — няшчасця пячаць.