Ніл Гілевіч - I чую я голас... - выбраныя вершы, 1954-2008

«Вось i ўсё, не плач, ужо не есца», —
Сплюнуўшы салёны выцмак з губ,
Кажа мама. Памяць малалецтва!
Памяць першых горкіх страт i згуб!

На сцяжынках, роўных і крывенькіх,
На шляхах з імглы і з цемнаты —
Колькі мне заходзіла пад вейкі
Да нясцерпу едкай гаркаты!

Колькі блудных крокаў незваротных
Зроблена ў жыццёвай мішуры!
Колькі любых, дарагіх і родных
Адышло ў магілу без пары!..

Думаў: з часам прыцярпеўся, звыкся.
Не. Пад вейкамі ўсё больш гарчэй.
Неба роднае! Пара! Схіліся
І мне горкасць выцалуй з вачэй!

2002, красавік

Як ні прамоўлю — усё неўпапад,
Ды так, што ад злосці жыгаламі пораць:
Справа — нястомны саліст «дэмакрат»,
Злева — стагорлы «славянасаборац».

Аж дзіўна — як дружна!
Аднак жа — за што?
Люблю сугалоссе, спакой i свабоду.
З-за чорных шор i карычневых штор
На свет i людзей не глядзеў ад роду.

Ні ў форме палкоўнік,
Ні ў штацкім маёр
Мяне на кручку не трымаў пакрыёма.
І хоць у пакутах сумленне маё —
Мне ніцая радасць раба не знаёма.

Таму і вар'юе іх вольны мой кліч
У матчынай мове, не здадзенай гэрцам.
«І ты, галяпуюць, прадайся і ўкленч!
І ты адрачыся i станься зняверцам!»

Дарма — галяпуюць.
І пораць — дарма.
Запозна: мяне ўжо дастаць немагчыма.
Я — там ужо, там, дзе няволі няма,
Дзе толькі свабода, любоў i Айчына.

2003, люты

Ведаў: будзеце зноў i хлусіць,
І віляць перад праведным словам,
А я зноў буду Бога прасіць,
Каб яно на здароўе пайшло вам.

Разумею ваш клопат, браткі, —
Разумею і крыўды не маю:
Гэта лес, гэта вырак такі —
Мой, і ваш і няшчаснага краю.

2003-2004

Госпадзе Божа,
Навошта,
Навошта Ты ўзяў мяне ў сведкі —
Бачыць, як з роднае Маці
Знушчаюцца вылюдкі-дзеткі?
Як выглумляюцца,
Як ёй у вочы плююць,
Супастаты-блюзнерцы,
Як намагаюцца,
Найбалючэй каб
Ударыць няшчаснай у сэрца...

Госпадзе Божа,
За што мне,
За што мне такая пакутная кара —
Каб адыходзіў я
З гэтага свету
Пад гогат агідных пачвараў?
Хай бы я лепей
Не чуў i не бачыў,
Не знаў i не ведаў такога!
Хай бы Ты лепей
Забраў да сябе мяне, Божа,
З калыскі — малога.

2004, травень

Між калег, крутых i порсткіх,
Я — апошні на паяўцы,
Хто насіў са зрэб'я порткі,
Фарбаваныя ў рудаўды.

Так, іх шылі мне ca зрэб'я.
А каб выгляд мелі файны —
Фарбаваць было іх трэба
У рудой балотнай твані.

Вось іх мама й фарбавала
У імшарным іржавінні.
Як я ў іх фарсіў, бывала, —
Зразумець вы ўсё ж павінны.

Як ішоў я па дзядзінцы —
Мне ўвесь свет тады зайздросціў.
Больш, чым вам у новых джынсах
У зялёным тым жа ўзросце.

Пэўна, больш. I больш я імі
Даражыў. Хаця б за тое,
Што другіх не меў. Аднымі
Быў шчаслівы пагатове.

Памяць, свенчаная ў горы, —
Штука, знаеце, такая,
Што каторых-некаторых
Аж па смерць не адгіускае.

І дыктуе ўсё ім: густы,
Меркі, прынцыпы, пагляды.
Бо — датуль i беларус ты,
Покуль помніш лёс пракляты.

Ну, a іншых цешыць, жывіць
Дух зусім-зусім інакшы.
Памяць фарбамі чужымі
Перакрэслілі крыж-накрыж.

І шыкуюць, духу продкаў
Паспяхова рады даўшы...
Я — не з іх. Я — родам з порткаў,
Фарбаваных у рудаўцы.

2006, кастрычнік

Вось i холад. Скора снег
сцежкі зацярусіць.
А чаму чуццё віны
точыць — не здаўмею.
Што я мог, ды не зрабіў
дзеля Беларусі?
Божа моцны, падкажы —
мо яшчэ паспею...

14.10.2006, пад раніцу

Чым больш я на свеце і жыў і мадзеў —
ішачыў, цярпеў i змагаўся, —
тым болей да праўды дабрацца хацеў,
да праўды ўсім духам ірваўся.

З хлусні і з абману, з аблуды сляпой —
да праўды, да праўды штосілы!
Да самай вялікай, галоўнай, да той,
што кожнага лучыць з усімі.

І вось яна ўрэшце адкрылася мне —
ні чым не прыкрытай паўстала.
У поўнай істоце. Ва ўсёй галізне.
...І праўда мяне зруйнавала.