Рыгор Барадулін - Амплітуда смеласці [I лірыка, і гумар.]

Ці перспектыўнае святло,
Што над калыскай заяснела,
Каб гадавала мару смела
Надзеі ранішняй жытло?

Ці перспектыўнае чало,
Што, зняўшы шапку-аблавушку,
Падпільнаваўшы думкі птушку,
Хмурнець ласкава пачало?

На ўсё,
Што будзе,
Што было,
Адкажа час без нашай спешкі,
Пакуль блуканняў нашых сцежкі
Знявагаю не замяло.

Хат болей, чым людзей.
Цямнее вечарамі,
I ціхі ўецца ўранні
Дым з комінаў радзей.

Галлём жыцця да дна
Пазагаціўшы гаці,
Дасюль у кожнай хаце
Яшчэ жыве вайна.

Жывыя вочы хат
Глядзяць праз пальцы дошчак,
Як скача босы дожджык
Па лехах наўздагад.

I хаты ў бабылі
Пайшлі б,
Ды моцна гэтак
Двароў,
Хлявоў,
Паветак
Трымаюць хатулі.

А галасы надзей
У даўнім перапудзе
Гукаюць:
— Дзе вы, людзі?!

Хат болей, чым людзей.

Уціснулі спіны ў зямлю
Падмуркаў жалобныя крушні.
Тут страшна шаптацца быллю,
Здзічэламу сіверу скрушна.

Баяцца расці камяні —
Свой нораў зыначылі звыклы.
Тут толькі ўспамін схамяні,
Ускінуцца полымя іклы.

Ішоў Бай па сцяне
У чырвоным жупане.
Баіць ці не?
А можа, цемра агонь заглыне?
Баіць.
Няўжо не стоміцца куляў заедзь?
Баіць.
Чым апошнія хвілі бавіць,
Покуль сынок засне?
Агонь на сцяне.
Не-
ба,
Дзе ты?
У дыме — адно прасветы.

Табе дзірванець, Аралля.
Дзе сейбіты,
Дзе аратаі?
I з песні твайго жураўля
Вясна ні адна не вяртае.
А на араллі жураўлі
У песні хадзілі.
3-пад Кубліч
Вяселлі і ксціны гулі,
Стаеннікі дзятлінку скублі.

Тут час
Памыляецца ў днях,
Тут жах
Сам сябе карануе.
Па прысаку, па камянях
Адчай свой загон барануе.

— Мама, я паслухаю шпакоў, -
Сын маленькі просіцца з падвала,
Дзе націнне ў жудасці падвяла,
Дзе ўцямнелы дзень шукае схоў.

Край лясны дажыў да саракоў,
I рака была разліцца рада,
Ды паслала выраю блакада
3 горламі жалезнымі шпакоў.

Ані ціхне іх свінцовы спеў —
Злосцю захлынаецца па лесе.
Рухнула страхою паднябессе.
Луг травой акрыцца не паспеў.

Кулямёты б'юць з усіх бакоў,
Гільзы непрастылыя дымяцца,
А малеча ціснецца да маці:
— Выпусці,
Паслухаю шпакоў.

Жвірам аслепіць адчаю вока
Просьба малых да ката:
— Не засыпай зямлёю глыбока,
А то нас не знойдзе тата...

У лесу, азяблага партызана,
Пытаю:
— Колькі ў цябе ствалоў,
3 якіх ты можаш ударыць рана
Зялёным залпам?..
Апошніх слоў
Лес не даслухаў:
— 3 усіх ствалоў
Удару заўтра ж.
Зіму далоў!

Паклаўшы мех пусты пад галаву,
Сніць вецер
Стог, завеяны снягамі.
У сена маладзік
Залез з рагамі,
Яму крычыць хмурынка:
— Я плыву!..

Перазалее вецер да касцей,
Пацягнецца пад ранне,
Пустадомак,—
Сняжок з галін
Пасыплецца гусцей,
Па сухадолах —
Выстылых стадолах.

I доўга вытрасае цішыня
Начной трывогі крошкі
3 кішаня...

Мы толькі ходзім па зямлі;
А думкі нашыя ў нябёсах.
I Млечны Шлях,
Як вечны посах,
Відзён з туманнай араллі,

Каб не забыўся напамін,
Што зоры —
Нашых мар радзіма.
I зорамі вачэй глядзім мы
На зорны пыл былых сцяжын.

Па зорах вызначаем лёс,
Па зорах на зямлі варожым.
I трызнім даўнім падарожжам,
Якім нізрынуты з нябёс.

Перабіраюць нашы дні
Для памяці
Ружанец зораў,
I незямнога смутку жораў
Нас кліча ў вырай вышыні.

Пі горкую смела —
Вайна адгрымела.
Ный, скруха тупая,
На раны хапае
Чыгуначнага палатна.
Прыгруквалі колы:
— Да д-дна!
I чулі магнаты:
— Дукаты—дукаты!..
I чулі салдаты:
— Дахаты — дахаты!..
Круціліся колы,
Быў кожны вясёлы.
Вайна адсмылела
Чарговая,
А новая
Порах прыхоўвае...

Вышэла неба мараю Купалы,
Да зорак
Думку слала ўпершыню.
I навальніц гняўлівыя цымбалы
Будзілі перунамі цішыню.

I Коласавым клопатам раднела
Зямля,
Сыноў вяртаючы дамоў.
Ралля надзеі ранішняй
Рунела,
Ад бліскавіц чакаючы замоў.