Рыгор Барадулін - Свята пчалы

...На падлозе салома злежыцца,
Прапахне голадам, тыфусам
Бяздомным бежанцам
Блакада
ў патыліцу дыхае.
Нішчымніца —
злая дзядзіна,
З ёй ніяк не згаворышся.
Усё памяняна,
прададзена.
На руках
толькі дзеці хворыя,
Іx усмешкі вайна адпрэчыла.
Яны на скарынку
чэрствую
Глядзяць
вачыма старэчымі.
Сасмягла рачулку чэрпаюць.
За спіной —
каміны абсмылелыя,
Беспрытульнасць —
уперадзе.
Над галавой—
груганы асмялелыя,
Ды ўсё яшчэ
ў нешта верыцца.
Бяда не чакае,
прыспешвае.
Прапячэ пясочак
сляза скупая.
Маіх восем гадоў —
Галодныя бежанцы
i дагэтуль
У сны мае
Адступаюць.
...Зноў вёска над возерам —
Качаны.
Прыпынак, відаць, часовы.
Пілоткамі згубленымі —
Чаўны.
Чые галовы
аплакваюць совы!
Магільнік у самой вёсцы.
Штодня
Маўкліва нехта
яму капае.
Труну не збіваюць.
Не трэба каня.
Жвір сыпле з далоні
Палата тупая.
Матуля ўтрапёная
сыну малому
Крыж на магілку
вяжа з саломы,
...Даедзены ўсе прыпасы.
Маліннік.
Крушня старая.
Хлапчук,
як мядзведзік ласы,
Маліну з куста абірае.
І голад забудзецца ўлетку —
Спакойна малінка паспела.
Ратуйся, малы! —
ўнепрыкметку
Змяя падпаўзці паспела.
Нашто ты ўрадзіла,
маліна,
Салодкая,
сакаўная!..
Матуля бога маліла,
Лячыла як знала —
Канае...
А заўтра ж
усіх павінны
Пагнаць з гэтай вёскі
рана.
Пакінуць хворага сына.
Не браць з сабой
загадана.
Канае мурзаты мядзведзік,
Вясёлыя вочы тухнуць.
Паспела матуля ледзьве —
Знайшла старую шаптуху.
На сэрцы холад зімовы
Старая
Шэпча
Замовы:
— Госпадзі, памілуй, баславі, госпадзі.
На моры на Кіяні, на быстрым буяні
стаіць ліпавы куст; пад тым кустом
ляжыць бел камень, у белым камні
чорна руна, у чорнай руне змяя —
Шкарлупея, сястра Палагея,
цётухна Аўхім'я.
А ты, змяя Шкарлупея, систра Пелагея,
цётухна Аўхім'я, змірай сваіх змей,
а то буду прасіць Міхайла-архангела,—
ён цябе громам заб'ець, маланнёю
спаліць, буйным ветрам попел разнясець.
Узнімі сваіх змей сіпучых, лятучых,
паўзучых, земляных, вадзякых, навозных,
дзярновых, крышачных, бярновых,
падкалодных,
карчавых, падмежных, падкаменных,
запечных,
качарэжных.
Госпадзі, памілуй, баславі, госпадзі.
Заснуў
мядзведзік мурзаты.
Не спяць чарадзейныя словы.
Наведала хату свята —
Устаў раніцой здаровы.
«Стала Купалка бедаваць:
— А дзе ж мне ночку начаваць!..»
Невясёлае ты, Купалле.
Адкуль жа словы ўпалі,
Як слёзы на прысак гарачы!
Чую,
Як мама
песню плача;
— Ноч сягоння кароткая самая,
Ветах мыецца
ў ціхай вадзе.
Як каса,
Як раса,
краса мая,
Пасячэцца i ападзе.
Неба ясніцца
небу горача —
Не купальскія гэта агні.
Пахне жудасцю,
пахне горыччу.
Вецер,
Чорныя хмары
згані!
Я — Купалінька,
Я — самотная.
Крывянее чорны туман.
Мне нядзеляй не быць,
Бьщь суботаю.
Я — Купалінька,
Дзе ты,
Іван!
А ласкага ж сышліся некалі
Рукі нашыя
i вянкі.
І, здавалася,
добрымі рэкамі
Плыць купальскім вянкам
Праз вякі.
Рукі я заламаю
калінаю.
Дзень, як ветах,
на сход ідзе,
Векаваць мне
ўдавой Купінаю.
Гора з кім падзялю
і дзе?
Не зарою
неба падпалена,
У купальскіх красках дзірван.
Я гукаю цябе,
Я — Купалінька.
Хоць падай мне голас,
Іван...
...На горле
спалоханага астраўка
Сціскаюцца пальцы аблавы.
Да поўні
не дастае рука —
Ракетам падвеснай плавае.
Сядзі,
Захлынайся
ў іржавай вадзе
Ад твані,
што звер калматы.
Глядзі,
Як аўчарка па следу вядзе
Ашчэраныя аўтаматы.
Халодна
змяя слізгане па шчацэ.
Але
Не выпусціць джала.
Халодная кропля
за шыю сцячэ.
Лось гляне,
Як госць нехаджалы.
Патронаў мала —
Чаргой у адказ
Шанцуе зрэдчас
агрызацца.
Астаўся
недатыкальны запас —
Густая капуста зайцава.
Пад вывернутым карчом —
Карчма.
Карчмаркаю —
смерць кашчавая.
На баравіне —
Рады няма —
Раптоўна запахла шчаўем.
Што гэта была за трава,
Каго запытаць!
Журавоў на імшарыне!
Кругам ішла галава.
Маўчала гадзіна шарая.

...Вёска
Каля
Валовай гары.
Валы тут даўно не рыкалі.
Ніводнай хаты —
хочаш бяры
Ды жар заграбай
Сваімі рукамі...
Лес зрэдку падміргвае,
Што ні кажы.
Забылі на момант
«жалезку».
Рошчына
Падышла ў дзяжы —
Дзяжа ацалела на ўзлеску.
Хутка прышчыліся праснакі:
З пажарышча
толькі патэльня,
І зноў наўпрасткі,
І зноў нацянькі.
Начы — і той
не даверышся вельмі.
Хоць ты з лазы напляці лапцей,
Каб з чортам лазатым палаяцца.
На нервах іграюць,
Хоць звар'яцей,
Апрыклыя «балалайкі» [ 7 7 Шасціствольныя нямецкія мінамёты. ].
Цецерукі такуюць
да хрыпаты.
Ды выбухнула
Ціша ранняя.
Кашулю спатнелую —
на бінты.
Медсястру параніла.
Каб не закрычаць.
Траву жуе
Каторую раніцу — нашча).
Ды радасцю ўспыхваюць
вочы яе:
— Самалёты!
Нарэшце,
нашы!..
Травы маладой перацяты жмут
Ляжыць у канаве...
— Брат мой лётчык...
Ён, мабыць, тут,—
Балюча гаворыць.
Канае...