Леанід Дранько-Майсюк - Стомленасць Парыжам

Я крануў металічныя весніцы, увайшоў у скверык, і вецер падбіў да маіх ног пагнуты лаўровы лісток...

Помніка не было — ні бронзавай галавы, ні мармуровага пастамента! Адно чарнела свежая глыбокая яма, у якую, выцягваючы ўскалмачаную шыю, спрабаваў зазірнуць луўрскі голуб.

Сумнае назіранне Леаніда Галубовіча: «Калі паэт нараджаецца ў час дэтэктыўнай прозы, то чытачы яго, пэўна, народзяцца ў турмах» — эпіграфічна стасавалася да гэтага розруху, да знябытага луўрскага вандроўніка і да ўсяго таго, што чакае наперадзе паэзію і помнікі паэтам. Глыбокая яма і скрозь патрэсканы дол сведчылі пра гвалтоўную дзею, якая адбылася толькі што. I дарма было спадзявацца на суцешлівыя пытанні — скульптуру знялі на рэстаўрацыю? ці проста некуды перанеслі?..

З пакалечанай зямлі я падняў бронзавы лісток — малаістотны фрагмент, па якім ужо не адновіш цэлае. I ўсё ж менавіта ён, гэты кавалачак бронзы, усёй сваёй калючай вагою прымусіў мяне паглядзець туды, куды яшчэ зусім нядаўна глядзелі опіумныя вочы паэта — на бліжэйшы дом, на халодна-сінюю шыльдачку з белымі літарамі: вуліца Апалінэра.

Мяне чакала новае адкрыццё.

Я столькі разоў праходзіў побач і не заўважыў яе, вуліцу паэта — манументальную мініяцюру з адным, здаецца, домам!

Я ведаў, што такая вуліца ёсць у Парыжы і што неаднойчы сваёй мікраскапічнасцю яна засмучала самых розных літаратараў. Найперш вучняў Апалінэра. I вось тая хвіліна, калі яна засмуціла й мяне.

Я прайшоў гэту вулічку з канца ў канец, налічыўшы трыццаць восем крокаў. Такая, калі не памыліўся, яе даўжыня. Усяго трыццаць восем крокаў, нібыта трыццаць восем гадоў, пражытых паэтам.

Упэўнены, што гэта новы сон і што яго ніхто не растлумачыць, акрамя хіба што празарлівіцы Мод Крыстэн, — крыху супакоены, я вярнуўся да ямы і ўбачыў Непрыкаянага Паляка. Каля самай ямы ён расклаў невялічкае вогнішча, на трыножніку прыладзіў казан і платанавай галінкай памешваў у ім нейкае пячорнае варыва. Ягоныя музейныя батфорты былі ў попеле, ад ружы засталася адна калючая сцябліна, ад шпагі — пагнуты эфес, а шаўковы матузок на шыі сатлеў. Серабрыстае львяня нарэшце здабыло волю...

— Заўтра ўжо не будзе дзе паесці. Знікнуць усе кафэ і рэстараны. Таму трэба рыхтавацца. А я, няхай пан малады ведае, неблагі кулінар. Маю дыплом «Фонду Агюста Эскаф'е», — сказаў замаркочаны стары, сыплючы ў казан крупы.

Знябыты луўрскі голуб узварухнуўся, узляцеў над скверыкам, зрабіў некалькі кругоў і, паволі завісаючы над ямай, апусціўся якраз на тую вышыню, да якой яшчэ нядаўна даставала пышнай лаўровай каронаю бронзавая галава паэта. Склаўшы крылы і павярнуўшы да храма белую галаву, луўрскі голуб так і застаўся ў паветры, нібыта адшукаў для сваіх чырвоных лапак ранейшую трывалую бронзу. I я нарэшце зразумеў, што гэта не проста музейная птушка, гэта двайнік майго парыжскага павадыра. Двайнік яго незадаволенасці, скепсісу і нават старэчага ўздыху:

— Горад ужо разбураецца. Але ж я думаў, што разбурэнне пачнецца з Луўра, са шкляное піраміды. А пачалося адсюль, з гэтай статуі...

Стары кінуў у яму распараную ў казане платанавую галінку і папрасіў мяне не пакідаць яго, пабыць з ім, каб тут, у мёртвым паэтавым скверыку, разам павячэраць.

Артыстычная Еўропа — безабароннае дзіця. Знікненне помніка Апалінэру ператварыла маю даўнюю здагадку ў аксіёму.

Помнікі разбурае стыхія, час або знішчаюць людзі. Але ж у паэтавым скверыку стыхія не шалела, і час яшчэ не паспеў сабраць сваю разбуральную сілу. Тады застаюцца людзі, і яшчэ застаецца прадбачанне майго парыжскага павадыра — прадбачанне, блізкае да наслання...

Я прыехаў у Парыж з кветкамі, якімі можна абараніцца ад любога наслання, бо яны не вянуць, а толькі па-іконнаму цямнеюць. Спадзеючыся ўбачыць фанерную астру Маціса, я прывёз давыд-гарадоцкія цікеткі, каб ахвяраваць іх безабароннай Еўропе, каб заплаціць імі за радасць жыць паміж каханнем і паэзіяй.

Я прывёз Петунію.

Яе не вяжуць у букеты, бо яна — сіні ластаўчын ускрык пад навальнічнай хмараю. Яе не дораць каханым, бо сцяблінкі ў далонях растаюць, як воск. Яна прывабная нават і ў жніўні, калі, адцвітаючы, паслухмяна аддае гаспадыні пяшчотнае насенне.

Я прывёз Коўрыкі.

Яны самі сябе ткуць на кроснах сонца і чалавечага клопату. Іхнія чырвона-жоўтыя бутоны — дарагія чаркі, з якіх не знікае смак забытых він. Яны, як навагодняя ёлка, якую з зімы прынеслі ў лета і растрэслі ў гародчыку.

Я прывёз Астры.