Леанід Дранько-Майсюк: Стомленасць Парыжам

Мы прыйшлі на вуліцу Сены, падняліся на чацвёрты паверх нейкага, як мне здалося, напаўгасцінічнага дома з арка-турным фрызам і апынуліся ў белай лагчыне ложка.

Ранейшыя яе словы пра неба, якое цяжэе ад жаночай незадаволенасці, пра воблакі, якія над Люксембургскім садам набываюць сарамлівыя контуры, пра пяшчотнага госця, што пакідае ў німфічнай глыбіні навальнічны нектар, і, нарэшце, словы пра самыя дарагія тканіны, якія зайздросцяць ранішнім цёплым прасцінам — уяўляліся мне рацыянальнай уверцюрай, добра прадуманым уступам да гэтага музычнага шляху ў белую лагчыну...

Прыхільнікі «праўды» ў літаратуры, — вы ўздыхаеце, што мая паэзія нежыццёвая, бо занадта прыгожая.

Апалагеты імаралізму, — і вас я расчарую, таму не чытайце мяне, а спявайце свае любімыя песні Мальдарора.

Аўтары эратычных эпапей, — будзьце сціслыя. Дастаткова аднаго сказа на апісанне выпадковага кахання: чорная ружа, поўная гасціннай расы, авалодала адамавай сцяблінай і не супакоілася да той хвіліны, пакуль не напілася навальнічнага нектару...

Дзягілеўская рабыня развітальна ўскінула над сабою рукі, і я ўбачыў яе простыя далоні. Далоні брэтонскай рыбачкі ці, усё ж праўдзівей, — клапатлівай жонкі, што памагае мужу-скульптару мясіць гліну і рыхтаваць гіпс.

Некалі такія ж непрыгожыя далоні не далі мне спазнаць тую поўную радасць, аб якой толькі й марыць васемнаццаці-гадовы цнатлівец. Так, мне было васемнаццаць, калі на два гады старэйшая за мяне давыд-гарадоцкая свавольніца паабяцала найжаданае. Ад свайго абяцання яна не адступілася і пад самы ранак, праводзячы мяне, шчаслівага, хацела ўключыць у сенцах электрычны ліхтарык. Аднак ліхтарык выслізнуў з яе рук, і я ледзьве паспеў падхапіць яго. Вяртаючы ліхтарык, міжволі асвяціў ёй далоні — дзве шурпатыя цаглінкі!

Гнятлівы сорам агарнуў мяне. Сорам, у якім пераважала прыкрасць. Я быў у ложку і не адчуў, што ў яе т а к і я далоні. Мне хацелася плакаць, бо якая ж гэта крыўда, што ў першай тваёй жанчыны — далоні, як гліняны посуд.

На спакойную галаву, дык што тут крыўднага?! Але ўжо тады мяне паланялі ўсялякія эстэцкія хімеры. Кодэкс памяркоўнага местачковага існавання, паводле якога ўсё павінна прымацца такім, як ёсць, для мяне тады яшчэ не існаваў.

Чытач мой рэдкі, не папракай мяне за той даўні пачуццёвы эстэтызм і не пытайся: няўжо й цяпер, убачыўшы над сабою простыя далоні францужанкі, я адчуў сябе падманутым і мне захацелася плакаць?

Я ведаю адно: пачуццёвы эстэтызм — кепскі іпрадчык, але неблагі настаўнік, асабліва для таго мужчыны, для якога ўсё — і паэзія, і філасофія, і нават гастраномная раніца пачынаецца з думкі пра жанчыну...

Дзягілеўская рабыня падышла да люстэрка, манікенна пастукваючы аб паркет настуркавымі басаножкамі А.

Яна моўчкі сустрэла мяне на Пон дэ Ар і моўчкі развіталася, калі мы выйшлі на вуліцу Сены.

Мая першая парыжская прыгажуня вярталася ў сваё жыццё, пакідаючы мне маё. Нічога незабыўнага ў нашым развітанні не было. Развітанне струны з ветрам.

З нейкую хвіліну я стаяў каля аркатурнага дома, няўцямна гледзячы на двух негрыцянскіх падлеткаў, што металічнымі кійкамі старанна прадзіралі на сцяне белую тынкоўку. На маіх вачах нараджаўся незразумелы ўзор — нейкае рытмічнае афрыканскае сграфіта. Нешта прыгожа-заблытанае, падобнае на імгненны ўзор нядаўняга спаткання. Сыпаўся белы мучністы пыл, і чорныя рукі падлеткаў былі белыя, як у хлебапёкаў. Але з'явіўся паліцэйскі, і юныя манументалісты кінуліся наўцёкі, падараваўшы мне свой натхнёны твор...

Паліцэйскі нібыта нічога й не заўважыў. Ен хутка знік у тым накірунку, у якім пайшла ад мяне дзягілеўская рабыня.

Дык што ж адбылося?

Я здрадзіў А. ці выпадкова адпомсціў прагматычнаму скульптару, ягонай формуле: «Апрача мармуру, гіпсу і старога абутку скульптурныя партрэты можна яшчэ рабіць з непрачытаных паэтычных кніг»? Формула даволі непачцівая, але ведаючы, што непачцівасць— класічная французская рыса, трэба ж было неяк унікнуць нават выпадковай помсты. Але як гэта н е я к? Калі сапраўды ўсё адбылося выпадкова.

Зрэшты, помсціў не я, помсціла дзягілеўская рабыня. I помсту гэтую, здраду няўважліваму мужу, ва ўсе часы апраўдвала паэзія...

Прамінуўшы музей Дэлакруа, я падышоў да Апалінэравага скверыка, адчуваючы, як зноў да мяне вяртаецца задушлівае шкадаванне.

З бульвара Сен-Жэрмен далятала ўсё тая ж ідылічная мелодыя катрынкі. На высокім царкоўным даху, як жывыя цацкі, марудна паварушваліся рабочыя. Набелены мім (яго закрывала ад мяне высокая агароджа), мусіць жа, па-ранейшаму стаяў на сваёй зялёнай шырокай сметніцы, механічна паводзячы рукамі. Паўз мяне заспакоена праходзілі яго магчымыя гледачы, а ў скверыку на лаўцы, на якой колькі дзён таму бесклапотна заснуў гаспадар апельсінавай сумкі, сядзеў знябыты луўрскі голуб.