Уладзімір Някляеў - Так

"О, Польшча!.. Скрозь усе вякі
Звон зброі - і харал касцёльны,
І рух,
і рух,
і рух няўмольны
З нічога -
Да сябе самой..."

А восень пахла ўжо зімой,
Лядком пацягвалася рэчка,
Сняжынкі пырхалі ў акне,

І цень Яблонскай, нібы ў сне,
Хістаўся, як пад ветрам свечка,
То да мяне, то ад мяне.

8

Як свет хістаецца!..
Ад краю
Да краю...
То ляціць да нас -
То зноў ад нас...

- Я паміраю,
Яблонская...
- Не ў час... не ў час...

- Якраз у час! Ад асалоды
Кахання, музыкі, свабоды,
Ад страсці, а не ад хвароб!..

- Ты што:
маёй чакаеш згоды?
Дык страсць у Польшчы
выйшла з моды,
Смерць холадна цалуе ў лоб.

- Якая смерць! Гасподзь абраных
Музык,
Паэтаў,
Закаханых
На неба забірае ўсіх
У страсны міг, каб засталіся
Навечна ў ім!..
- І мы ў тым спісе?
І гэта мой апошні міг?

- Не выдумляйся... будзь маёю...
- Я рада быць тваёй Літвою...
Ты праўда ў ёй усёй крывёю -
Так, што шаленства ў скроні б'е?..
- Жыву я, каб любіць яе.

Ды час Літвы яшчэ не выспеў -
І я Літву прыдумаў, высніў,
І ў гэтым сне, нібы на выспе,
Згубіўшы ўсё і ўсіх, стаю...

Віна, Яблонская! Ці вып'ю
Я кроў блакітную тваю!

9

Літва! Ад слёз у горле горка,
Як назву вымаўлю тваю:
Літва! Па ўсёй зямлі стаю
Я на святых тваіх пагорках.

Дзеля чаго ўва мне ты будзіш
Надзею голасам крыві?
Літва! Ты ўжо была? Ты будзеш?
Калі жывая, дык жыві!

І калі ты не ў праху вояў,
Не ў мройным часе залатым,
А ў духу тым, што прагне волі, -
Тады ты ёсць, калі ты ў тым!

10

Літва мне снілася... Па Нальшы
Скакалі вершнікі... Дзве чашы
Віселі ў небе -
Ні адна
На вагах не пераважала
Над краем, дзе адна вайна
З другой вайною межавала.

Трох вершнікаў на ўзгорках Нальшы
Не распазнаць:
Чужыя?..
Нашы?..
Я ў чашы зазірнуў:
Мячы,
Штандары ў чашах,
Прах ды косці...
Я ўзяў мячы - і па плячы
Ударыў нехта:
"Што за госці?" -
І павярнуў - да твару твар...

Тварэц Літвы, яе ўладар
Міндоўг паўстаў перада мною...
- А, гэта ты, - сказаў. - З Літвою
Даўно не бачыўся?.. Глядзі...
Вось гэты край з яго людзьмі,
Якім свой дух далі валоты,
І ёсць Літва. Далей балоты
І Жмудзь. Яе пад крыжакоў
Аддаў я, каб не ліць там кроў -
І кінуць костку лацінянам...

Так проста ўсё! - а ў часе цьмяным
Зрабілася праз вас, бо вы
Забыліся, што Бог Літвы
Агонь, а дух літоўскі - воля,
А праўда - воўк!..

- Я маю доўг
Перад табой? - спытаў я воя.

- Перад Літвой, - сказаў Міндоўг.

11

- Прачніся,
зноў праспіш дзяржаву...
Літоўскую былую славу
Найлепей каваю запіць...
- Яблонская, да д'ябла каву!
- Цішэй... цішэй... Варшава спіць...
Мой Бог, як я люблю Варшаву!
Жыву я, каб яе любіць.

А ты ўлюбёны ў міф... Найгорай
Жыць у былым... Там пуста... гола...
- Я не баюся пустаты.
- Таму і край свой кінуў ты,
І зараз тут і там чужы
Сабе і ўсім... Скажы, скажы,
Дзеля чаго зрабіў ты гэта?..
- Найперш, каб зратаваць паэта.

- Якога?
- Можа, не благога.
Я забывацца стаў, якога.

Ён у апошнія гады
Адчуў, што ўжо не малады,
Што ўсё спазнаў: каханне... славу...
Надзеў хамут, упрогся ў справу -
І паміраць пачаў...
- Тады
Прыдумаў сам сабе забаву?

- Лічы, што так... Яшчэ з ваўкамі
Не захацеў па-воўчы выць,
Хоць быў абкладзены сцяжкамі...
- І што цяпер? Літва за намі?..
- Маёй Літвою хочаш быць?

- Я рада быць тваёй...
- Ты рада?..

12

На ўзгоркі Нальшы коса падаў
Срабрысты дождж, і ў срэбры тым
Стаяў Міндоўг, а поруч з ім -
Ягайла, пяты сын Альгерда...
- Калі не ведаеш, дык ведай, -
Прамовіў ён, -
Я крыжакам
Пацвердзіў Жмудзь пасля Міндоўга,
Бо не яна Айчына нам -
І ў нас няма прад ёю доўга.

А доўг ва ўсіх у нас адзін:
Перад Літвою доўг вялікі
Яшчэ з пары, як Гедзімін
Заваяваў сталіцу вількаў.

Праз гэты доўг -
супроць Масквы -
Я з Польшчай ажаніцца мусіў,
Каб адстаяць Літвы правы,
Каб л ё с Вялікае Літвы
Не стаўся л е с а м Беларусі.

Ды ўсё дарма... Вы лес апелі.
Згубілі ўсё, што продкі мелі,
Ператварылі край ваўкоў
У край зайцоў...
Я маю права
Спытацца з глыбіні вякоў:
Вы хто - народ?
Вы што - дзяржава?
Адкуль, калі няма слядоў?