Мифтахетдин Акмулла - Шигырьләр / Стихи (на татарском языке)

Чыдатбады – чыдатмады.

Фазыйль – өстен, олы (зур галимнәргә карата кулланыла торган эпитет).

Хасид – көнче, көнләшүче.

Гам-хас булу – түбән һәм югары катлау (кешеләре) бергәләшү.

Мәгани җәваһирен – фикер, идея җәүһәрләрен.

Хәкаикъ – хакыйкатьләр, чынлыклар.

Гаувас – суга чумучы (водолаз).

Бәйге мәйданында элгәргеләрдән ялгышлар чыкты.

Дияр – мәмләкәт, ил; җир, өлкә.

Фанус – фонарь, маяк.

Янбугыссәлямәт – сәламәтлек чишмәсе.

Әнһарелхәкаикъ – хакыйкать елгалары.

Фирасәтле – сизгер, кыю.

Мөһәндис – инженер.

Болагы саф – чишмәсе саф.

Чүлләү – сусау, эчәсе килү.

Дөррәсендән – энҗе бөртегеннән.

Тәхкыйкләр – хакыйкать ачыклаучылар.

Голямага сәрдар – галимнәргә баш, җитәкче.

Ту – байрак.

Көрәшчеләр мәйданында бу (Мәрҗани) чыкканнан соң.

Имәс – түгел.

Палуан – пәһлеван (батыр).

Галляма – зур галим, эрудит.

Тап – гади халык (гавам); сословие.

Хазз – өлеш.

Әгъда – дошманнар.

Мөҗаһид – тырышучы.

Дәкаикъ – нечкә фикер; тирән уй.

Гъәдил тапмау – тиң тапмау.

Мөганид – кире беткән, карышучы.

Сәнәд – дәлил, документ.

Баһир – ачык, анык.

Къаль – әйткән сүз.

Заһир – ачык.

Нәзыйр – охшаш, тиңдәш.

Мәгърифәтерриҗальдә – мәгърифәтле ирләр арасында.

Галәмгә фашын аның – аның дөньяга мәшһүр булуын.

Аһ, дәрига ! – Аһ, үкенеч!

Сөйүледдәкаикъдан – дәкаикъ силләре, ягъни: нечкә фикер ташкыннарыннан.

Йиме гыйрфан – гыйрфан җиме (белем җимеше).

Дәрдемәнд – кайгылы, моңлы.

Тәхкыйк – хакыйкать ачыклаучы.

Биззарур – чарасыз, ирексездән.

Киз килү – туры килү, очрау.

Кодык – кое.

Кауга – коедан су ала торган махсус чиләк.

Мәҗмәгъ – җыентык.

Шәрик – иптәш, иш (сабакташ).

Остап тору – тотып тору.

Дамбал – ыштан, чалбар.

Мелла – бу урында: белемле кеше, хәлфә, дәрес бирүче.

Фәйзъ бабы – белем һәм бәрәкәт ишеге.

Кадәри халь – кулдан килгәнчә (хәл кадәре).

Садак тарту – җәя керешен тарту.

Сәһем – ук.

Аңар дөрес аңлау якын булса.

Гатасына манигъ юк – әҗеренә каршы төшүче юк.

Гыйлемлек кыяфәте барлык кешеләргә дә уртак,

Тыкшынуга минем нинди саным (катышым) бар?

Ноксан – кимчелек, җитешсезлек.

«Кая барырсыз?» дан хәбәрем бар.

Ләфыз ату – сүз башлап әйтү (авыз ачып сүз әйтү).

Мөбһәм яту – буш, тик яту.

Мәгърифә – билгеле исем, хас исем (тел белемендә).

Билгесез исем бер яктан үзенә билгеләмә тапса.

Хакъның яды – Алланы искә алу, яд итү.

Бади – сәбәп, эшнең башы, әүвәле.

Юл күрсәтүчелек дәрәҗәсенә менәр өчен кирәк:

Зирәклелек, сәләтлелек, гади шартлар.

Һәркемгә өлеш бирелгән язмыш буенча.

Хиссәт – түбәнлек, хәсислек.

Тәхкыйрь – хурлау, хәкарәтләү.

Һиммәт – тырышлык, олы җанлылык.

Кыйльләт – азлык, җитешмәүчәнлек.