Уладзімір Някляеў - Паэмы

Ну, спытайся, —
Сама сябе перапыніла Кайса, —
Што ёй сказала дрогкае святло?..

Я ўрос у печ...

— Дык там была ты... Кася?..
I ты?.. тым голасам...

— Там шмат чаго было, —
Пчала мяне куснула бесклапотна,
Пацалавала ўлоб, ад страху потны,
Ад жаху, што аўчынай мёртвай пах...

Пчала адчула...
— Што за мёртвы страх?..

Аднойчы ў печ мае ўрасталі плечы
З такога страху... Я сядзеў на печы,
Калі туды мне ўскінулі кажух
Нябожчыка:
«Haci!»
Кажух дзіцяці
Суседскага... I крык мой ва ўсёй хаце
Па ўсіх кутах ударыўся — аглух! —
Як сам памёр я... вырвалі мой дух...

— Дуб вырвалі... — сказаць я змог. — Зваліла
Яго маланка...
— Тая?.. — i ўкусіла
Сябе самую Кайса за язык!
Ці Кася?
Ці Маланка?..

Я ўжо звык,
Што залатая, срэбная лятала
I медная пчала ў пчале, з карала,
З агню, з вады, з паветра — з усяго...
А тут адчуў:
зашмат на аднаго,
Калі ў адной пчале — сусветны вулей...

— Там хата... на адной з бліжэйшых вуліц
Да могілак у Крэве... — працяла
Душу мне несмяротная пчала
Гадзюкай вадзяною, найатрутнай —
I я памёр...
Не адчуваў душы
Hi цэлай, ні пасечанай...
Мне рутай
I медуніцай выслалі труну —
Хаваць панеслі... Юха i Ану,
I гімназіст... Стары ў капелюшы,
Што зняў свой капялюш... капрал i Пекка...
Сястра i Хокан... Bin i сотні тры
Прыстойных фінаў...
I ва ўсіх Стары
Спытаў: «Ці так хаваюць чалавека?..
Без крэўных... без Айчыны... нават без...»
На неба ён зірнуў...

«Спыніць працэс!» —
Не стаў даслухваць — без чаго? — капрал.

Мяне зтруны паклалі на карал...
Там Ахта з дзевамі...
спіхнуў...
«Ды йдзі ты прэч!..»

Тады я ўстаў i зноў залез на печ.

«Так лепей... — падаслала мне Ану. —
А то спаліў нам хутар — i ў труну».

А Кайса па мне ўсплакала... Я слёзы
Паспеў заўважыць, покуль ix яна
Не скінула...

— На вуліцы бярозы
Был i... — сказаў я ціха.

— Навіна,
Што Дуба паваліла, мне да дна,
Як камень той, накрозь душу прабіла! —
Глядзела ветрам Кайса...

— Паваліла,
Дык што ж цяпер паробіш?..

— Так... але...

— Да Бога шлях ні доўгі — ні кароткі...

— Але яго не праляцець пчале,
Не адпачыўшы ў тым святле дрыготкім
На ложку траў гаючых у дупле.
У печ пастукаў нехта...
— Хто?..
— Каваль...
— Давай залазь...
— Свяцілася амаль,
Амаль што грэла... Кайса, ты ляціш?..

Пчала — яго кусаць!
— За што ты? Кыш! —
Махаў рукамі, як вятрак, каваль. —
За Сонца ты?..
— Амаль! Амаль! Амаль! —
У неба звон узнёсся за пчалой...

— Ну, злючая... Як ты на печы з ёй?..
Там Вяйнямёйнен...
— Кліч...
— Ты гаспадар...

Залез на печ асмалены пясняр...
— За хутар i за дом які ты дар
Хацеў бы?..
— Дом не мой... Я тут чужы...
— А выглядаеш фінам...

— Пакажы
Яму прапіску... — рагатнуў каваль.

— Зусім чужы?

Амаль... амаль... амаль...

— Тады праблема, гром яе скасі, —
Зірнуў каваль на прысак... — Не з'ясі,
Не вып'еш на чужыне ў смакату...
Пчала — кусаць!
— Чаго? За што? Ату! —
Па пчолцы ляснуў кантэле пясняр! —
I печ у друз...

Ну ўсё...

— Дык быў пажар... —
Сказаў, што мне сказаць гаспадарам,
Пясняр, калі мы з горам папалам
Ледзь выбраліся з-пад тары цаглін...
— За гэта — дар.
Любы.
Але адзін.

— Вазьмі з яго ты грошай натрасі, —
Сказаў каваль, чыхнуўшы сажай чорнай,
I з чыху птах зляпіўся, чорны воран —
I за пчалой!..
Яна то ў печ!..
То ў горан!..
Нарэшце ў вуха: «Дуба папрасі!..»

Падумаў я: «I праўда... Дуб — не млын.
Ён i ў пчалы,
Ён i ў мяне
Адзін».

«Выспевай ты, Вяйнямёйнен, —
Як ты выспеваў быў елку
На святой паляне Восма,
Верх i вецце залатыя,
Месяц у якой на версе
I Мядзведзіца на вецці,
I якая аж за хмары,
Аж за неба высягала,
На якую Ільмарынен
Ускараскаўся i ветрам
Перанёсся ў Сірыёлу, —
Выспевай ты, Вяйнямёйнен,
Гэткі Дуб мне на Святгор'і,
Як павалены маланкай,
На які пастух у шапцы
Насадзіў сякеру-месяц,
Каб ён сотні верхавін меў,
Тысячы сукоў-галінаў,
Меў карэнняў больш, чым Сампа,
Каб i бык яго не вырваў,
I яшчэ каб гэны Дубе
У грудзях сваіх магутных
Меў дупло, каб вольна дыхаць,
Каб у тым дупле дубовым,
У Сусвеце ўсім, што з яйка
Дзева Ільматар стварыла,
Нарадзіўся я ў матулі,
Ускрычаўшы першым крыкам,
I душа мая ўзлунала
Над пагоркамі Святгор'я
У зялёнавечным шуме...»