Уладзімір Някляеў - Паэмы

Ой, жураўку, жураўку,
Чаго крычаш на ранку?..

Ой, як жа мне не крычаць? —
Трэба высака лятаць...

Ой, высока, высака
Ды ад дому далёка...

Упаў камень дый ляжыць —
На чужыне цяжка жыць...

Як прыйдзецца захварэць —
Няма каму пажалець...

Як прыйдзецца паміраць —
Няма каму пахаваць...

«Што ты плачаш, мая маці,
Гэтак плачаш, як спяваеш,
I спяваеш так, як плачаш,
Каля гуры белых трэсак,
Каля ссечанага вецця,
Каля змеценай лістоты?..»
Плача маці, кажа маці:
«Гэтым летам на Святгор'і
Паваліла Дуб Маланка,
Што з табой жыла ў пячоры,
Што прапала-знікла ў моры, —
Помніш?..»

«Помню...»

«Што спаліла
Крыж над нашаю царквою,
Калі ты ішоў да шлюбу,
Калі браўся ты з другою, —
Не забыўся?..»

«Не...»

«I ўзяўся
Цар нябесны наш Пяруне
Дуба секчы, Дуба трушчыць,
За дачку з табой квітацца.

Верхавіны абламаў ён,
Тысячы сукоў-галінаў,
Ствол ушчэнт пабіў, на трэскі,
i кару парваў на крыльцы,
Меншыя за матыльковы,
Ды яшчэ лісцё развеяў...»

«I няхай пасек, патрушчыў,
Што мне тыя верхавіны,
Тысячы сукоў-галінаў,
Трэскі ўсе, кара ды лісце?..»

Ціха маці праўздыхала:
«Тое ёсць, што не казала...
Я сем год цябе чакала,
Дзевяць месяцаў насіла,
А пасля i сем, i дзевяць
Дзён яшчэ ты не з'яўляўся,
I жывы ўва мне ты?.. Мёртвы?.. —
Не было на тое знаку.

A калі я на Святгор'е
Паднялася памаліцца —
Ты ўва мне так скалануўся,
Што замглілася я цёмна.

I пачула голас з Дуба:
«Сына ты тады народзіш,
Калі мне паабяцаеш
Даць душу яго жывую».

Душы Богу абяцаюць!..
Хто ты?..» — стала я хрысціцца.
Голас быў: «Тады нікому —
Хай не выйдзе ён з цямніцы».

Можа, Боскі голас?..
«Як мне
Абяцаць душу-жывіцу
Ды на страту ці на згубу?..»

«Ёсць дупло ў грудзях у Дуба,
Дно пасыпана травіцай,
Што былінку да былінкі,
Кожну-розну, па Святгор'і,
А чатыры па ўсім свеце
Назбіраў лятучы вецер.

Падыміся, пакладзіся
Ты на ложа траў гаючых,
На якім народзіш сына,
Паляціць які па свеце,
А душою, першым крыкам,
Будзе жыць у шуме Дуба
I лунаць па-над Святгор'ем
У яго зялёным шуме».

«Ой ты, бедны мой жураўку,
Мой ты вецер, мой ты сыне...

То ж не дуба павалілі,
Не яму пасеклі вецце,
А душу тваю пабілі,
Раскідалі па ўсім свеце...

Я сабрала, мой ты сынку,
Жураўку ты мой, жураўку,
I душы тваёй галінкі,
I кару яе, i трэскі,
I лістоту зеляную,
I гадаю, якжа сілу
У яе ўдыхнуць жывую?..

Помніш, сыне, тыя вуллі,
Што ты ставіў з дзедам разам
На сямідзевяцігор'і
За сямідзевяцізор'ем,
Дык з таго, мой сынку, мёду
Нават камень ажывае,
Толькі дзе такая пчолка,
Што так высака лятае?..»

Туман, туман па далiне,
Ліст шырокі на каліне.

Яшчэ шырэй на дубочку,
Кліча галуб галубочку.

Хадзі, міла, пацалую,
Хоць не сваю, а чужую.
Нашто ж маеш цалаваці,
Сэрцу жалю задаваці?

Сэрцу жалю, а мне тугі,
Ты не возьмеш — возьме другі.

Ты не возьмеш — возьме трэці,
Майму сэрцу вас жалеці.

— Ты як?.. — пчала вярнулася. — Ca сталі,
Каб вечнае было, дадаўшы медзь
I золата, i срэбра... не скавалі.
Не свеціцца, не грэе... Мне ляцець.
Пасунься ты... Спачну перад дарогай...
— Куды табе ляцець?..
— Пчале — да Бога.
А мухам-палятухам — хоць куды.
— Прабач... я не стрываў... зтакой бяды...
— Хіба гэта бяда?.. Бяда тады,
Калі не дом згарае — а што ў доме...
Вакол яго... над ім... душа млына...
Вось бачыш ты: пабілася адна —
I цёмна як ва ўсіх дамах Суомі.

— А ты па што да Бога? Не па мёд?..
Дык кропля ёсць на сподку...
— Я пад'ела...
З'еш ты... Глядзі ты: кропля не згарэла...
Мёд са Святгор'я...
— Скуль?
— Адсюль на ўсход
I ледзь на поўдзень... Я туды ляцела
Тры дні i ночы... Там на Дубе села
Перапачыць — i бачу ў ім дупло,
Засланае гаючаю жывіцай,
I ў ім такое дрогкае святло...

А тут якраз ідзе жанчына... жніца...
I стала там... i пачала маліцца,
Каб Бог памог ёй нарадзіць дзіця,
Якое, як у Каве Вяйнямёйнен,
Блукала ў ёй... I голасам падвойным,
З самога Дуба i з яго лісця
Святло ў дупле сказала...