Віктар Швед - Выбраныя вершы

Даўным-даўно нас дзеляць так,
Хоць і адзін у нас Ісус:
Калі ты каталік — паляк,
А праваслаўны — беларус.

Шмат маем беларускіх сёл
З адной гаворкай з даўніх год.
Ды ёсць царква тут і касцёл,
Яны і дзеляць наш народ.

І барацьба за душы тут
Відаць, не спыніцца нікім
І ўжо не ведае наш люд,
Хто ён такі, што стала з ім?

Калі сілком падзел такі
Штогод праводзіцца наўкол,
Ці варта гэтак, землякі,
Натоўпам ціснуцца ў касцёл?

Тутэйшымі быць многім надаела
І аставацца імі — не прымус.
Адвагі не хапае сказаць смела
І канчаткова: „Я дык беларус!”

Між намі адшчапенцаў шмат усякіх,
Украінцамі стала многа з іх.
У модзе праваслаўныя палякі.
І з кожным днём тут штораз больш такіх,

Што хочуць большасці прыпадабацца,
Імкнучыся да гэтага ўсяляк.
І беларусамі не хочуць аставацца,
Што хоць і праваслаўны — ён паляк.

І хутка знікне іншасці адзнака,
Адбудзецца працэс у іх такі:
Яны ўжо праваслаўныя палякі,
Наступны крок у іх — каталікі.

Я ў таўпе таўкуся
Нямых беларусаў.
Яны і глухія,
Яны і чужыя,
Калі скажу слова
На даўняй іх мове,
Калі адазвуся
Наконт Беларусі:
Тут нашы „людкове”
Навокал панове,
Яны ў Беластоку —
Палякі навокал.

Нясеце вы ў народ асвету,
Люд асвячаяце вясковы.
Усё вы робіце, каб дзеці
Любілі, вывучалі мову.

Сярод сваіх людзей, вы дома,
Народу часткай вы заўсёды.
Вы разбуджаеце свядомасць
Слаба свядомага народу.

Часта працуеце да стомы,
З уласнай волі, без прымусу,
Каб людзям ведаць заўжды: хто мы,
Што гонар звацца беларусам.

І гэтым трэба ганарыцца,
Што вашай карпатлівай працай
Мы можам на сваёй зямліцы
Даўжэй тут беларусам звацца.

Мы, беларусы, мы народ такі:
(А гэта стала кожнаму вядома,
Былі такімі мы ўжо праз вякі),
Ахвотна забываем, што мы, хто мы.

Мы, беларусы, мы народ такі:
Калі пераязджаем з вёскі ў горад,
Становяцца чужымі землякі,
Мы найчасцей іх забываем скора.

Мы, беларусы, мы народ такі:
Ад роднага мы ўсе імкнемся недзе...
Усе суседзі — нашы сваякі,
Бліжэйшае ўсё тое, што суседзяў.

Мы, беларусы, мы народ такі:
Што, як скаазў паэт, людзьмі мы сталі.
Нам родныя цаніць трэба куткі,
Каб нас усе цанілі, шанавалі.

Раскажы нам, лес дрымучы,
Аб мінуўшычыне сівой.
Нас чамусьці мала вучаць
Шлях гісторыі сваёй.

Ведаем аб тым мы мала,
Як пад кронамі дубоў
Вояў некалі Ягайла
На крыжакаў грозных вёў.

Лес дрымучы, раскажы нам —
Ведаеш ты многа спраў, —
Як першадрукар Скарына
З Вільні ў Кракаў вандраваў.

Раскажы нам, лес зялёны
Як калісьці тут Кастусь,
Грозны „камісар чырвоны”,
Ваяваў за Беларусь.

Раскажы нам, лес бывалы,
Як падчас ваенных год
З той фашысцкаю навалай
Тут змагаўся наш народ.

Слаўны лесе, раскажы нам
Аб мінулым дарагім.
Ведамі пра лёс айчыны
Мы абкрадзены зусім.

Цябе аплявалі, табой пагарджалі
І звалі хамскаю, звалі сялянскаю,
Цябе пакідалі, без жалю і з жалем,
Шукаючы мовы прыгожае, панскае.

І паплыла ў беларускія хаты
І агрэсіўная, і беспардонная,
І рускага брата, і польскага брата,
Быццам паводка, стыхія моўная.

Можа надыдзе гэткае свята,
Што родная мова да нас зноў прытуліцца?
Нат загавораць на ёй бюракраты,
Якія выгналі мову і з вуліцы?

Ды пасадзілі яе за краты
З перакананнем, што стуль і не вернецца,
І родная мова старэйшага брата
Паселіцца хутка ў найменшай аселіцы.

Усмерціць мову, аднак, не ўдалося,
Рухнулі планы іх беспадстаўныя,
Моўны палетак зноў спеліць калоссе —
Становіцца мова наша дзяржаўнаю.

Наша ўваскрэслае роднае слова
Зноў паплыве над палямі, дубровамі.
І зойме тады беларуская мова
Пачэсны пасад паміж іншымі мовамі.