Рыгор Барадулін - Евангелле ад Мамы

Як гаварцьмем з рознаю поршаю,
З той,
Што сябе называе вялікаю,
Мы даказалі
У бітве пад Воршаю
Не толькі мечам,
Не толькі пікаю.

Мы даказалі воляй крывіцкаю,
Канстанціна Астрожскага геніем.
І выжлам прадажным
Дух наш не выцкаваць.
Мы будзем жывыя
І стаўшы ценямі!

Няўжо цярпець, як і цярпелі мы,
Ці толькі нам стае на ціхасць моцы,
Няўжо нямыты прыхадзень нямы
Чысцейшы, чымся нашыя прамоўцы.

Ці ў роднай хаце, рубленай з вякоў,
Мы будзем глухнуць, быццам кватаранты,
Каб злыдні мелі нас за дзівакоў,
Хвалілі люта: люд вы талерантны!

Каб пастка пашчу шчэрыла шырэй,
Каб рукі ў кайданах былі абедзве,
Каб абіралі нас яшчэ шчырэй,
Нам пакідалі воўчае аб’еддзе.

Каб зброд, няварты нашае гразі,
Меў за нікчэмнасць нас
Ды біў па твары,
Каб здзірца быў у рызе,
Мы — ў рыззі,
Каб мы прасілі ў ката самі кары.

Здаецца, род наш
Радавод вядзе
З таго, калі Гасподзь яшчэ ў лагодзе
Прымеркаваў, каго сяліць і дзе,
Суцешыў крывічоў:
Трывай, Народзе!

Пераганяем мы бяду ў хадзе.
Калі ж Гасподзь трываць нам скажа:
Годзе?!

Мы ёсць таму,
Што слова Бога
Назвала літасціва нас
І рупіцца на пэўны час
Асцерагаць ад вока злога.

Так і не ўцяміўшы нічога,
У цемру йдзём,
Адкуль прыйшлі.
Дасць іншым памяць на зямлі,
А нас забудзе
Слова Бога…

Скінь кляймо варожых трантаў.
Хай твой стан не абражае.
Мова ўсьлед ідзе чужая,
Як дзіця ад акупантаў, —

Хоць твае смактала грудзі,
Вырасла з душой сытою.
Аднакрэўцы сіратою
Выбіцца нялёгка ў людзі.

Ты вякуеш удавою,
Па чужых блукаеш хатах,
Пакаёўкаю ў багатых —
Ні пакоя, ні спакою.

А сыны?
Яны зацята
Чубяцца паміж сабою.
Сэрца не шчыміць журбою,
Што гніе ў матулі хата.

Як сваю патраціш сілу,
Свет твайго не ўчуе кроку,
Шашаль помслівы папроку
Сточыць сцены небасхілу.

Што валун?
Толькі бокі вылежвае
У злінялым сваім каптане.

А зямля з-пад рыдлёўкі
Вясною
І абветранай баразною,
І магілай свежаю
Тхне.

І пасланніцай Усявышняга
На грахоўнай зямлі сьвятая
Маладзенькая вішня
Першы раз зацвітае.

…Што магіла,
Што градка —
Адна ў іх апратка…

Юр згадаўшы, расплыўся ва ўсмешцы Ярыла,
І зляцела іскрынка з усмешкі ягонае —
І прачнуўся агонь,
Полымя завірыла,
І пажар пакаціўся ярамі, адхонамі.

І курылася купа, стагналі аблогі,
Вывіваўся ўшалела агонь у агоніі.
Хмара чухала бок чарналессю аб рогі,
Туманом слаўся дым над загнанымі гонямі.

Навальніца-нявольніца шал затушыла,
Задушыла рахрыстанага залеваю.
Па сваім нарачонку цямней затужыла
Беспрасветная цемра ўдавою ззалелаю.

Цемра думае суха ў зацятай жалобе,
Як бы выкрасці ёй бліскавічнае крэсіва.
Да пары спіць у дрэве, ў заломе, ў сломе
Нецярпліўца агню гаманкая экспрэсія.

Пакутнікаў хапала нацыі,
Змаганцаў не было каб густа.
Паўстанцы слуцкія!
Выгнанацамі
Акрыла вас жалобы хуста.

Як і ў часіны Каліноўскага,
Паўстала шляхта й аратаі.
Анёлы —
Воі войска боскага
Хацелі быць у вас братамі.

Вы не чакалі раю скорага,
Да чужакоў не мелі веры.
Вам з двух бакоў хапала ворага.
Вам адчынялі ў пекла дзверы.

Паўстанцы!
Ва ўвайшлі ў гісторыю,
Трывацьме у ёй ныне й прысна.
Свая зямля была апораю.
У сведках Семежава й Вызна.

Палеглі вы,
Ды жыць працягвае
Гнеў, незатушаны гадамі.
Дасюль ваш спеў гучыць прысягаю:
— Мы выйдзем шчыльнымі радамі…

Язэп Драздовіч —
Павятовы Мікеланджэла
Знаёмы быў з Сатурнам і з Ярылам.
А доле
Па-скупечы доля ўсмешку важыла,
Не дазваляла развінуцца крылам.