Кастусь Цвірка - Сцежка дадому

Зялёнакрылы край славян — Славечна...
Дзесь скрыпнуў граб —
Ці мо чумацкі воз?..
Стаю і слухаю самую вечнасць,
Што захавалі
Голлі вербалоз.

ІСЛАЧ

Яшчэ ў жыцці адкрыцце — Іслач:
Як яшчарка, сярод травы
Пад шчырым сном вярбы навіслай
Па камяньках — струмень жывы.

Між двух бароў, паўз сосны-промні
Лужкоў прырэчных дываны.
У калідор шырокі поймы
Заходзяць ранкам туманы.

Праз бор-гусцёр неспадзявана
Малая сцежачка з сяла
У гэта стойбішча туманаў
Мяне таксама прывяла.

Над рэчкаю з вярбой-гарбулькай
Стаю і ў прозалаці дня
Лаўлю, як ласку, ціхі булькат
Пад нізам дзесь, у каранях.

КАМЕННЫЯ БАБЫ

Каменныя бабы...
Язычнікаў ідалы...
I сёння па стэпе яны —
бачыў я —
там-сям параскіданы.
Валяюцца ў пыле яны пад нагамі —
то бокам,
то ўніз тварам грозным.
Спакойненька птушкі садзяцца на іх,
пасуцца побач каровы ды козы.
А некалі ж тут
на люд навакольны
унь які страх яны наганялі!
Да іх, як у Меку,
ішлі з караванамі,
дары перад імі складалі,
Малітвы ім, моцным,
шапталі,
Каменныя ногі іх
цалавалі,
Слязьмі
аблівалі...
О як выдатна тыранам
яны памагалі
Людзей трымаць
на павадку!

ЛЕГЕНДА ПРА ВУЛЛЯНУ

Што чуў, раскажу я. Не знаю —
праўда гэта ці казка.
...Млелі пагоркі пад небам
у белых і жоўтых красках.

А ўверсе кудысь аблачыны
плылі — гарбатыя стругі —
і пчолы ў дарозе да борцяў
званілі ў нябачныя струны.

Па разнатраўі ў сукенцы
ля курганоў, што заснулі,
бегла лёгка Вулляна,
гнуткая, бы казуля.

Даўгая каса Вулляны
нібы з ручаёў была звіта,
сінела ў касе дзявочай
валошка простая з жыта.

Там, за пагоркам лабатым,
пад галінастым дубам
чакаў у рамонках хмельных
яе Сцяпан светлачубы.

Хоць ён бядняк, хоць са зрэб'я
у Сцяпана кашуля,
ды што ні вечар ляцела
ў рукі яго казуля.

А потым па вуліцы вёскі —
няўжо ж угледзяць аконцы? —
на белых плячах насіла
яго пацалункаў сонцы!..

I вось да яго зноў імчала,
і ёй — па лытках, па лытках —
галоўкамі шлёгалі смолкі,
шчаўе ды хвосткая снітка.

I раптам — дзяўчына не знала,
як атрымалася гэта,—
ледзь яе з ног не збіла
праезджага пана карэта.

— Тпру! — нацягнуліся лейцы
і з карэты багатай
скочыў на дол травяністы
пан той, круглы, вусаты.

Штосьці сказаць хацеў ён,
ды з паўадкрытым ротам
так і застыў на месцы —
бы мову яму адняло тут.

Красы такой аніколі
нэ бачыў ён і за морам:
тварык — як месяц ясны,
а вочы яе — азёры.

Апамятаўшыся неяк,
загаварыў з Вуллянай,
што палахліва глядзела
на незнаёмага пана.

— Калі ты і праўда ява,
а не сон і не казка,
будзь жонкай маёй ад сёння
сказаў ён дзяўчыне з ласкай.—

Я — князь, і за мною таксама
станеш сама ты княгіняй,
у крышталёвых палацах
будзеш ты гаспадыняй.

Я ўсё табе дам, ты будзеш
жыць без турбот, як галубка.
Будзеш віно залатое
піць з сярэбраных кубкаў.

Ад ласкавых слоў тых Вулляна
уся расцвіла, як вяргіня —
якая ж паненка, скажыце,
не марыла б стаць княгіняй!

Есці смачныя стравы,
у шаўкі апранацца!..
У думках была ўжо Вулляна
ў сонечных тых палацах.

Ды ўспомніла тут дзяўчына
мілую ўсмешку Сцяпана...
Як жа яна прамяняе
каханне сваё на пана?

— Не,— аглядзела Вулляна
панскі ўбор асцярожна,—
я не магу даць згоды,
князю яснавяльможны...

Ты мне даруй за гэта
і не судзі мяне строга:
пайсці б за цябе я рада,
ды... я кахаю другога.

— Хто ж ён? Якога звання? —
нахмурыўся твар у пана.
— Кравец ён, Сцяпанам клічуць,-
горда ў адказ Вулляна.

— Што? Ты смяешся з князя?
падскочыў пан, як ад джала.—
Я не дарую! — I віхрам
карэта з тым князем памчала.

Нідзе дасюль і ніколі
Не ведаў князь перашкоды:
прывык ён, што б ні надумаў,
свайго дабівацца заўсёды.

Не думаў і тут адступаць ён,
разгневаны не на жарты.
— Ты будзеш маёй, ганарліўка! -
сказаў сабе князь упарта.