Кастусь Цвірка - Сцежка дадому

Ды голас высокі наш — не заглушыць
гулам гармат грымотным!
Ён да краю зямлі даляціць,
мур часу праб'е, несмяротны!

Хай ведае свет: на цара з гайнёй
меч пометы смела ўзнялі мы.
Мы выйшлі вайной, мы выйшлі вайной
на рабства — гора радзімы.

...Меч Расіі
аголены, чысты —
Дзекабрысты.

КВЕТКІ ЧАРНЫШЭЎСКАМУ

Як квэцалі ўшыр і ўдоўжкі
(пабольш каламазі на швабры!)
Таго эшафота дошкі,
куды вялі яго шаблі!

Закасвалі рукі каты
І — на вачах у Расіі —
Да слупа прыкоўвалі клятага
яе найвялікшага сына.

Стаяў ён, з журбою на твары,
і, ланцугом бразгочучы,
За частаколам жандараў
людскія шукаў вочы.

Ды стулена, уся ў парасонах —
няўжо гэтак дождж палошча? —
Маўчала ўперадзе сомам,
вады ў рот набраўшы, плошча.

Маўчала... Ні голасу... Чайкай
білася сэрца аб грудзі:
Усё ж злавілі — крычаць бы! —
ў сіло хлусні вас, людзі?

Як жа пайшлі на прыманку
злачынцаў, што гэтак царуюць,
Што кінулі Русь у ахранку
і чацвяртуюць?

Змірыліся як, што каты —
трэба ж гэтак злаўчыцца! —
Краіны усёй адваката
запісваюць у злачынцы?

А можа, сябе, як паходню,
у свет выносіў дарэмна?
Няўжо ж і не ўстане, уходаны,
агромністы край пад'ярэмны?.

Грымеў прыгавор над вухам,
ды падалі словы трухою:
Біла яго абухам
маўчанне людское.

I вось — як узнагарода,
як выбух над небам імглістым
У ногі... яму... калодніку —
ружаў букет агністы!

Ад плошчы абуджанай рэха
ляцела майскім абшарам:
У мёртвай цішы прарэху
ужо не залатаць жандарам!

Яснеў небасхіл за палеткамі,
зноў вочы глядзелі ўперад...
Пісаць бы паэму пра кветкі,
што ўратавалі веру!

Былі потым лёду годы,
але і ў вілюйскія сцюжы
Грэлі яго заўсёды
тыя ясныя ружы.

* * *

Кажуць, тысяча год,
як няма ўжо той зоркі ў сусвеце.
А святло ж яе
ў небе нашым па сёння — глянь —
засталося:
як яна хораша свеціць!
Кажуць, даўно на свеце няма
доктара Францыска (Георгія) Скарыны,
Міколы Гусоўскага,
Джардана Бруна,
Гамера...

* * *

Няхай табе даўно за сорак,
Ці ж варта аб гадах тужыць?
Адно: пад водбліск рэк і зорак
Цяпер паўней спяшаеш жыць.

Ды жураўлінай чарадою
Ляцяць пад воблакамі дні.
Схапі іх паспрабуй рукою,
Ты паспрабуй іх супыні.

Я час прыточваць не бяруся
I перад лёсам не дрыжу,
Ды кожным днём, што зноў прачнуўся
Як падарункам, даражу.

У звоне пчол, шматкаляровы,
Ідзе ён —далі расчыняць...
Баюся толькі: выпадкова
Падараваны дзень праспаць.
У кожным дні — свой бой, свой вецер
Свае вясёлкі, горан свой...
Іграйце ж, дні мае, у свеце,
Раскручвайся, жыцця сувой!

* * *

Гляджу:
другімі сталі берагі —
Павялі, парыжэлі
сітнягі,
Вяз агаліўся,
ссохла асака...
Адна яна,
нястрымная рака,
Як бегла
між карэння ды куп'я,
Так і бяжыць,
нястрымная бруя...
А ў нас, людзей,
скажыце, ці ж не так
Мы, што ні год,
мяняемся няўзнак.
Сівеем мы, цяжэем,
і ў свой час
Змяняюць нашы дзеці
ў свеце нас...
Бясконцая
крыві нашай рака
Цячэ ў вяках,
цячэ ў вяках!

* * *

Мае гады — вазы крутыя
З снапамі дзён.
За возам воз
Праз небасхілы залатыя
Ляціць маіх гадоў абоз.

Не згледзіш — новымі вазамі
Ён абрастае зноў, як бач.
Ну што ж, няхай!
Пад абадамі
Пружынь, зямлі зялёны мяч!

Як ходзяць воблакі блакітам!
Як грае дзень! Як зорыць ноч!
Плывуць ракеты і ракіты
Каля вазоў маіх, паўзбоч.

Не ехаць бы мне толькі ўлегцы.
Свой воз накладвай з верхам, брат!
Знай: па набытак нам не ўлегчы
З вазамі гэтымі назад.

* * *

Ці так я жыву, ці тое раблю?
Вы мне падказалі б, людзі!
Праз лес нязнаны сваю цераблю
Сцежку — ці гала хоць будзе?

Можа, самому сабе я хлушу,
Шлях выбраўшы свой паспешна?
Мо дарам сякерай па пні гашу?
Мо абысці б яго лепш мне?

Мо за нішто выбіваюся з сіл,
Жыццё сваё трачу марна?
Мо так і не стрэну ў зары небасхіл?
Мо толькі міраж — мая мара?