Кастусь Цвірка - Сцежка дадому

* * *

Мы — людзі, зямляне.
Званы яднання, званіце!
Звязаны ўсе між сабой мы
нябачнымі ніцямі.

Белы ці чорны,
грэк ці панамец —
Усе мы зямляне:
такая радня мы!

Мы —
экіпаж аднаго карабля,
Імя якому —
Зямля.

Мы плывём, мы плывём,
бясконцым такім
акіянам сусвету —
Ці ты бачыш, сусвет,
нашу зорачку светлую?

О якія на ёй
узыходы і поўдні!
Як гуляюць у рэках яе
акуні ды промні.

Шчасце — жыць на зямлі!
Ды, нікчэмныя, сваркі
Разрываюць па сёння яе,
як аўчаркі.

ІНТЭРНАТ

Нашто нам сваркі, людзі!
На планеце
Народ народу — друг, таварыш, брат.
Хай свеціцца між зорак у сусвеце
Зямля —
людскі наш інтэрнат.

ДАРОГІ

Я слаўлю дарогі.
Яны прыйшлі на зямлю
з чалавекам:
дарог у звяроў няма.
Ад дыма да дыма,
ад дзядзінца і да дзядзінца
пратоптвалі
нястрымныя ногі людскія
дарогі.
Вялі заўсёды дарогі туды,
дзе дабрыня вачэй,
усмешак сонцы,
гаворкі людской пералівы —
ці ж чалавек без гэтага
быў бы шчаслівы?
(Гэта ж воўк толькі можа
сядзець у сваім лагве
ды выць у зоры.)
Валіла людзей бясхлебіца
(як страшна закатваліся ў іх вочы,
гледзячы ў свет бялкамі!),
але, як жывая вада,
зноў ставілі іх на ногі
дарогі.
Яны развейвалі ў момант бяду,
прыносячы людзям
жытняга хлеба скарынкі,
парад людскіх падарункі найдаражэйшыя,
песні
ды сэрцаў шчодрых іскрынкі.
(Не віна дарог,
што на іх выпаўзала так часта
страшыдла з пашчаю крыважэрнай —
вайна.)
Дарогі —
найвыдатнейшыя помнікі чалавецтва.
Але на іх не трэба вешаць таблічкі
са словамі: «Ахоўваецца дзяржавай»
дарогі будуць датуль,
пакуль будуць людзі.

* * *

Ідзём мы проста
ў свой час світальны.
Не збіцца б толькі —
0 век асляпляльны!
Нас слепіць сонца,
нас слепяць горы,
Сляпні нас слепяць
І слепіць гора.
Ідзём, ідзём мы
праз рыфы, рыфмы,
Нас слепяць міфы,
нас слепяць німфы.
I пот нас слепіць —
нам жыць бы лепей!
Нас думка аб хлебе
маланкаю слепіць.
Ды я не жадаю
быць асляплёным.
З вачэй здзіраю
святла заслону.
Хай наша зорка
зіхціць выразна.
Нам трэба зоркасць,
нам трэба яснасць!

* * *

Як ні абдумваў я шлях свой —
на ім, як тычак, памылак!
Па марах юнацкіх,
што ў сны мае заляталі,
я столькі справіў памінак!

Можа, глядзеў на свет
зялёнымі вачыма?
Цвярозым быць,
Прадбачліва жыць
памылкі мяне вучылі.

I я абдумваць пачаў кожны крок:
перш, чым ступаць на дарогу,
Перад ёю
(хаця б скіраваць туды, куды трэба!)
маячыў доўга.

А калі праходзіў уперад,
часам ізноўку бачыў,
Што мне і зараз пайсці
трэба б было
іначай...

* * *

Чым звівацца вужакаю, лепш
Развітацца з зямлёй назаўсёды.
Як вада, як паветра, як хлеб,
Чалавеку патрэбна свабода.

Без свабоды ён — птушка без крыл,
Што ў карчэўі, падбітая, скача:
Па блакіце — ці чуеш той крык? —
Дзень і ноч душа яе плача.

* * *

Вылузваючыся з бітком набітага тралейбуса
(У мяне аж пырснулі гузікі з пінжака),
Я раптам стаў ля дзвярэй як укопаны:
Над імі — белым па чорнаму —
Мне проста ў вочы грозна крычалі словы:
«Выйсця няма!»
Хацеў я ізноў малаціць па баках локцямі,
Каб прабіцца назад
I знайсці дзе-небудзь выйсце,
Ды бачу: усе спакойненька праходзяць і тут!
Я рушыў за ўсімі і яшчэ раз пераканаўся,
Што заўсёды можна знайсці выйсце —
Нават там, дзе
Выйсця няма!

ТАПОР

Ці ў бор яго пусціш, ці ў двор,
Ці ў сад, залаты ад пладоў,
Усюды наробіць дроў
Тупы, хоць і востры, тапор.

Хіба ж пра што думае ён —
Усё без разбору ссячэ:
Рабінку, у квецені клён
Ці галаву з плячэй.

Гатоў ён жыццё загубіць,
Скірованы гаспадаром...
Аднаго толькі бойся:
быць
У чужых руках тапаром!

МАРНАТРАЎСТВА

Так, не пазнаць сёння вёскі:
Дзе яе кроснаў лёскат?
Не тчэ, не прадзе ўжо: яе
Крама цяпер адзяе.
Ды прыйдзе зіма ў госці —
Няма дзе рук дзець вёсцы.
I вось — не смешкі, не жарты —
Гуляе вясковец у карты!

Як прыкра: старыя дзядзькі,
Былыя майстрыхі — жанкі
У воблаках дыму сівога
Б'юцца ў падкіднога!
Іх і нядзелі і будні
Крадуць чырвы ды бубны.
Крычу ім: куды гэта варта —
Вяскоўцам гуляць у карты!