Кастусь Цвірка - Сцежка дадому

Пад нагамі — іржэўнік, як шчотка.
Лета жаўранкавае — у тарпах.
Гоніць восень — пахмурая цётка —
Лісце скручанае па шляхах.

Ну, а нас — што па свеце кідае?
Не сядзіцца чаму нам, скажы?
Каб за сінімі краявідамі
Бачыць новыя міражы?

Ёсць у кожнага скарб бясцэнны
(Што там золата ўсіх прызоў!).
Гэты скарб — хаты матчынай сцены
У сучках, у маршчынах пазоў.

Гэты скарб — агародчык са слівамі,
З бэзам, што яшчэ дзед пасадзіў
(Хто з нас кветкамі тымі «шчаслівымі»
Сноў дзіцячых не саладзіў?).

Гэты скарб — гай за хатамі, звонкія
Над разлогамі пчолаў шляхі,
Ясната сенажацяў рамонкавых,
Балатоў прыазёрныя мхі

З чыстым голасам жураўліным,
З журавінным дажджом між куп'я...
Гэты скарб — маленства краіна,
Гэты скарб — радзіма твая.

* * *

А мы і не бачылі шчасця,
А мы, як ваўчкі, былі
Такія яшчэ віхрастыя
На зраненай нашай зямлі.

Адно было ў нашых марах,
У зрэнках дзіцячых, у снах:
Святога амаль, з прыгаркаю
Хлеба жытняга смак і пах.

Вясны ручаямі звонячы,
Адкрыты — дзе плот, дзе брод?
Ішоў і горкі і сонечны
Пасляваенны год.

Ці помнім хоць мы, як маткі
Уздыхалі штовечар не раз,
Слязу выціраючы ўкрадкам —
Чым пакарміць бы нас?

Удовы вайны Айчыннай,
Глядзела з надзеяй на іх
Уся краіна ў руінах
I вочы іх дзетак малых.

Так рана ў матак лажыліся
Каля вачэй кругі!
Ды зноў яны рвалі жылы,
Упрагаючыся ў плугі.

Ды зноў зляжалыя глыбы
Варочалі — плач не плач.
Як яны біліся, рыбіны,
У сецях тугіх
нястач!

А скаргі на ўдовіну долю
Дамоў, у падушку няслі —
Усё яны пераадолелі,
Усё, што трэба, змаглі.

Стаіўшы боль свой глыбінны,
На лямках з разрухі ў той час
Выцягнулі ўсю краіну
I выгадавалі нас.

Мільгаюць дзесь каля Вегі
Зорныя караблі.
З рук матак нашых, я ведаю,
Старт свой яны узялі.

БАЛЛАДА ПРА МАЦІ

Кіёк у руцэ, за спіной хатулёк,
Запылена хуста —
Прасёлкам, здалёк,
Сівая, як голуб, ішла яна.
Звінела жаўранкамі вясна.
— Куды гэта, бабка, вы, дайце адказ,
Што зрушыла з дому, старэнькую, вас?
Шасцеў пры канаве зялёны трыснік...
— Я, дзеткі, да сына іду, на Палік...
— А сам што ж да вас не прыедзе ваш сын?
Няўжо так зазнаўся? Які ў яго чын?
— Зазнаўся? Ды не, яшчэ змалку ён быў
Ласкавым і чулым і матку любіў.
Бывала, не дбаў аб гульні, як усе:
Цялушку напасвіць і дроў прынясе.
Калі ж ён падрос, пачалася вайна,
Пазвала яго ў партызаны яна.
Пайшоў ён да возера Паліка —
Там, кажуць, балоты: чарот, асака.
Там вельмі цяжкая блакада была —
Ад бомбаў нямецкіх зямля ўся гула.
Адтуль не вярнуўся ён — на Паліку
Так і астаўся. У тым унь баку.
Адзін у мяне ён, к яму я іду —
А можа, дзе-небудзь яго там знайду?..
Кіёк у руцэ, за спіной хатулёк,
Запылена хуста,—
Прасёлкам, здалёк,
Сівая, як голуб, ішла яна.
Звінела жаўранкамі вясна.

* * *

Можа, і ў мяне над галавой
Ходзіць зорка ўласная, якая
Узышла ў дзень нараджэння мой
I ў дзень смерці ўпадзе небакраем?

Забабон звычайны? Прызнаю.
Ды не зачыняйце ў мару дзверы:
Я у тую зорку, у сваю,
Як-ніяк, хацеў бы ўсё-ткі верыць!

Мы — не безымянная трава,
Не шурупы ў нечай калясніцы.
Кожны з нас — хай кружыць галава!
Вымпел свой нясе праз бліскавіцы.

Людзі, верце: ёсць у нас свае
Зоркі зіхатлівыя ў сусвеце!
Хай іх бачыць доля не дае,
Ды яны нам свецяць, свецяць, свецяць!

Чыркнула па чорнаму агнём,
I няма ўжо знічкі — мы галовы
Над труною друга ціха гнём:
Адляцеў у вырай вечаровы...

Кажуць, у вайну быў зарапад!
У траву, у белыя азёры
О як густа сыпаў зораў град!
Як яны гарэлі ў небе, зоры!

Хлопцы, што краіну бераглі,
Не прыйшлі дамоў з дарог няблізкіх.
У палях расквечаных ляглі —
Юныя навек — пад абеліскі.

Не, яны й дасюль для нас — не тло,
Не бясследны попел з поля бою.
Покуль мы жывыя, іх святло
Носім, непагаснае, з сабою.

* * *

Янку Сіпакову

Ці ж ведаў хлапчук,
на якую раду
Тату з мамай пагналі
ад ганка прыклады?