Кастусь Цвірка - Каласы

. . . . . . . . .

Тут усё
душу маю гоіць.
Гай —
хвоі вечным спакоем
i карою сіняй асін —
гоіць;
Караністая сцежка
(унь прабягае па ёй мурашка
з рыжай хваёвай іголкай)
гоіць;
Божая кароўка, што з неба ўпала
мне на рукаў,
(андрэйка, андрэйка,
пень ці калода,
дождж ці пагода?)
гоіць;
Бяссмертнікаў i павояў лапінка
на леташняй пасадцы сасны
(тут рай матылям i яшчаркам)
гоіць;
Трыпутнік i лебяда,
васілёк i зялёнае жыта
над глухой баразною
гоіць.
Поле маё — гоіць,
Дарога — гоіць,
Неба — гоіць.
(На душы маёй — раны, раны.
Мусіць, таму, што дала мне маці душу,
танчэй ад мембраны.
О, хто яе не чапаў,
не рваў яе абцугамі!
О, хто яе не таптаў,
не лазіў па ёй з нагамі!)
Сёння ўсё,нават паветра маёй Зялёнай Дубровы,
душу маю
гоіць.
А найлепей за ўсё
самы стары i самы выдатны на свеце доктар —
праца любая —
гоіць.

. . . . . . . . . . . . . .
Я — успомніў сябе.
Я ж — сялянскі дзяцюк.
Якая моцная ў мяне рука!
Ляціць па вёсцы — цюк, цюк! —
Стук майго малатка.

Як гуляю, раблю. Праца — дар.
(А здавалася, што ўжо зусім я ў паперах зачах.)
Як хораша жыць. Я — гаспадар.
Я сам расту ў сябе ў вачах.

. . . . . . . . . . . .

Потым ускіну на плечы касу —
У траву, у расу
Панясу.
Сілай мераючыся,
Стану з дзядзькамі вясковымі ў рад,
Рад.
Недзе там, за Канаваю,
Не затоптаны мо, як след,
Стыне мой след.
Колькі там пабывала вятроў,
Праляцела снягоў!
(Паспрабуй злічыць!)
Толькі радасць дзядоў,
Што свой хлеб мазалём здабывалі,
Я не здолеў забыць.
За шмат год не прыжыўся
(мо гэткі падвой?)
Я на глебе другой.
Што рабіў я,
не ведаў,
нашто я раблю.
Я любіў
i не ведаў,
ці праўда люблю.
Галава ўжо была
у мяне — не мая,
I рука мая
не мая.
Я не ведаў,
дзе я,
Дзе —
не я.
Павуціну,
што, быццам бы кокан,
мяне начала аплятаць,
Я рашыў разарваць!
Адуванчык, свяці,
ліст, спявай на вярбе —
Я вяртаюся
да сябе!
Намянташу касу,
абатру расой
I пайду —
адхінайся, калгасны мой луг! —
Паласой,
Паласой.
Буду кідаць, як вежы, стагі,
буду поле, што пахне дажджамі,
араць.
Буду кожны свой дзень
(што нясуць жаўрукі),
нібы свята,
страчаць.
Тут, пад Сонцам маім,
у вялікай сяўбе,
Адшукаю сябе!

* * *

Зноў вярнуўся я ў бацькаў свет палявы —
У першабытнасць дрэў i травы.
Авяваюць мяне
вольныя крылы радзімы —
Вёсны ды зімы.

О як хораша — толькі з пapoгa — піць
Маладыя настоі раніц!
Аб галінку шыпшыны лясной
(Як матылі, яе кветкі абселі)
палец раніць!

Грае вечную арыю бор —
Я пайду без дарог, як вецер.
Можа, ўбачу,
як ладзіць бабёр
Свой прытулак
на гэтай планеце.

Блісне мне ля тваёй дзеразы
Бліскавіца-яшчарка, лесе.
А мо стрэну пагляд казы,
Што пасецца ў зялёным леце?

Там з-за хвой,
дзе сцежка лася,
З-за галін вербалозу, здалёку
Мне, як радасць, адкрыецца ўся
Азярына — зборнік аблокаў.

Будзе плёхаць хваля ў трысці,
Асыпаць пялёсткі
каліна...
Гэта шчасце, што ёсць у жыцці
Родны бацькаўскі свет каляінны!

* * *

Вось ізноў — праз безліч гадоў! —
у руках маіх простая пуга сырцовая:
я пасвіць каровы ганю
(Што ж з таго, што на імя маё
навешана тытулаў розных вучоных).
Сонца яшчэ не прыйшло на зямлю.
Але яно недзе ўжо блізка:
пабялела на ўсходзе унь неба,
вераб'і прачнуліся ў бэзе,
I певень, першы саскочыўшы з седала,
шукае курам на дварэ пачастунак.
Каровы, вытураныя жаночымі кухталямі за
брамы,
стаяць сярод вуліцы,
выцягнуўшы ўперад галовы,
I сонна жуюць сваю жвачку.
Я доўга хаджу ад адной да адной,
пакуль не скранаю нарэшце ix з месца.
Цячэ па вуліцы статку рака.
На выгане яна разліваецца ва ўсе бакі.
Цяпер на планеце адзін толькі гук —
грызуць каровы расяную мураву!
(I што я рабіў дагэтуль?
Для чаго разменьваў свой,
i без таго скупы, век?)
Булькоча ручай недзе на дне зарослай канавы
(Мусіць, трапіўся камень яму на шляху),
Зялёная жабка, скокнуўшы неўпапад,
застыла ў мяне ля нагі
(думае, што я не бачу яе між травы),
Разгалісты дуб, не надта стары,
але з чорным дуплом унізе,
(i ў каго падымаецца рука тут класці агонь?)
Яшчэ зусім не прачнуўся:
не зварухнецца на ім
нават ліст.
A ў небе, узляцеўшы з зялёнага цёплага жыта
i ля хмаркі суняўшыся, як верталёцік,
Запеў — такую старую,
знаёмую i такую новую песню
жаўранак —
шэрая птушачка палявая.
А мо гэта зусім не жаўранак?
Mo гэта сэрца само
песню бацькоўскаму краю спявае?