Праспэр Мерымэ - Навелы

Від наёмнай паліцыі (аўт.).

Saraipia sat pesquital ne punzava (аўт.).

Гэтыя ёлупы прынялі мяне за прыстойную жанчыну! (аўт.)

Гэтак у Іспаніі называюць англічан за колср іх мундзіраў (аўт.).

На катаргу або да ўсіх д’яблаў (аўт.).

Мой каханак ці, хутчэй, мой капрыз (аўт.).

Navarro fino (аўт.).

Or esorjlé de or narsichislé, sin chismar lachinguel.— Цыганская прыказка: «Храбрасць карліка — плюнуць далёка» (аўт.).

Len sos sonsi abela,

Pani o reblendani terela

La divisa, завязамыя бантам стужкі, колер якіх азначае, з якой пашы ўзяты бык. Гэты бант чапляецца кручком да скуры быка, і верхам галантнасці лічыцца вырваць яго з жывога быка і падараваць жанчыне (аўт.).

Марыю Падылью абвінавацілі ў тым, што яна зачаравала караля дона Пэдра. Паводле народнага падання, яна падаравала каралеве Бланцы Бурбонскай залаты пояс, які вачам зачараванага караля падаўся жывой змяёй. З тых часоў ён з агідай ставіўся да няшчаснай прынцэсы (аўт.).

Марыя Падылья (каля 1330?—1361) — каханка караля Кастыліі дона Пэдра I, з якой ён пазнаёміўся у 1352 годзе.

Бланка Бурбонская (каля 1338—1361) — жонка караля Дона Пэдра I, дачка П’ера I, герцага Бурбонскага. Выйшла замуж у 1353 годзе, але муж яе кінуў: удзельнічала ў змове супраць яго, але была схоплена, увязнена і, відаць, атручана.

Мне здалося, што нямецкія цыганы, хоць яны і разумеюць слова Cales, зусім не любяць, калі іх так называюць. Яны завуць сябе Romané tchavé (аўт.).

Бороў, Джордж (1803—1881) — англійскі даследчык і вандроўнік, аўтар прац «Цыганы» (1841) і «Біблія ў Іспаніі» (1843), з якімі Мерымэ быў добра знаёмы.

Біблейскае таварыства — заснаваная ў 1649 годзе ў Лондане арганізацыя, якая займалася перакладам на жывыя мовы і распаўсюджваннем Бібліі.

...у становішчы Авідыевай брыдулі...— Далей ідзе цытата з «Мілосных элегій» Авідыя (кн. I, элегія VII, верш 43).

Цнатлівая, якой ніхто не пажадаў (лац.).

«Парыжскія таямніцы» — папулярны раман французскага пісьменніка Эжэна Сю (1804—1857), выдадзены ў 1842—1843 гг.

Відок, Эжэн-Франсуа (1775—1857) — славуты авантурыст, у маладосці злодзей, пасля дэтэктыў і паліцэйскі агент. Аўтар «Мемуараў» (1826) і апісання жыцця парыжскага дна — «Сапраўдных таямніц Парыжа» (1844).

Удэн, Антуан (памёр 1653) — лексікограф, выкладчык італьянскай мовы Людовіка XIV. Яго слоўнік выйшаў не ў 1640, а ў 1649 годзе.

Il viccolo...— У італьянскім слове «vicolo» — адно «С».

Завулак пані Лукрэцыі (італ.).

Рым, 18... (італ.).

Гэта сапраўды Леанарда. — Карціна Леанарда да Вінчы, пра якую ідзе гаворка ў навеле, відаць, не існуе.

Сябрам, каханкам (італ.).

Берніні, Джаванні Ларэнца (1598—1680) — італьянскі архітэктар, скульптар і мастак, адзін з найвыдатнейшых майстроў мастацтва эпохі барока.

Кляйст, Фрыдрых-Хайнрых-Фердынанд (1762—1823) — прускі фельдмаршал, удзельнік вайны з Напалеонам.

...бітву над Лейпцыгам.— Гэтая бітва паміж войскамі Напалеона і арміяй саюзнікаў скончылася паражэннем французаў, што абумовіла вынікі кампаніі 1813 года.

Агрыпіна (15—59) — рымская імператрыца, Неронава маці; каб аблегчыць сыну шлях да трона, атруціла свайго трэцяга мужа Клаўдзія, але Нерон, незадаволены яе апекаваннем, у сваю чаргу, загадаў яе забіць.

Месаліна (15—48) —рымская імператрыца, трэцяя жонка імператара Клаўдзія I, яе імя сталася сімвалам распусты.

...накшталт Бартола ў Разіны...— персанажы камедыі Бамаршэ «Севільскі цырульнік».

Імператар Аляксандр.— Старая мае на ўвазе Аляксандра Македонскага, блытаючы яго з папам Аляксандрам VI Борджа, бацькам Лукрэцыі Борджа.

Квірынал — адзін з узгоркаў, на якіх пабудаваны Рым.

Сікст Тарквін — апошні сын рымскага цара Тарквіна Гордага (VI ст. да н. э.). Старая ў сваім апавяданні блытае Лукрэцыю Борджа з рымлянкай Лукрэцыяй, зняслаўленай Сікстам Тарквінам, які зусім не быў яе братам. Прычынаю для гэтай блытаніны магла стацца распаўсюджаная легенда пра сувязь Лукрэцыі Борджа з яе братам Чэзарэ.