Мікола Аўрамчык - Запрашэнне да роздуму

Сваёй карыслівай,
уласнай мэце
Пакорлівы і верны з веку ў век,
Чаго толькі не выдумаў на свеце
Сам для сябе
практычны чалавек.

То лепразорыі для пракажоных,
То рэзервацыі для чужаніц...
Дзе выгарадзіў гета,
а дзе зоны
Нейтральныя
зрабіў каля граніц.

Ён,
быццам пуцявы абходчык нейкі
Шлагбаўм падыме
і апусціць вам,
Цягнік сустрэне і агледзіць рэйкі,
Хоць і жыве
у зоне адчужэння сам

Занадта доўгае маўчанне
Нарэшце
мне парушыць час
I расказаць,
як англічане
3 палону вызвалілі нас.

Тым красавіцкім днём зялёным
Збыліся многіх вязняў сны,
Бо ён
для тысячаў палонных
Стаў святам волі і вясны.

У горадзе
шталаг гарняцкі
Заклекатаў,
як з варам чан,
Акружаны зусім знянацку
Мотачасцямі англічан.

I ўмомант
вахманаў-наседак
3 гнёзд кулямётных
як змяло.
Павыляталі з цесных клетак
Мы ўсе
на волю,
на святло.
Свае вінтоўкі,
аўтаматы
I кулямёты
сотні рук
Нямецкіх спуджаных салдатаў
На пляцы
складвалі на брук.
У рад,
прыкладам да прыклада,
Бы для ручное малацьбы
Калісьці ў гумнах
клалі ладам
На глінабітны ток снапы.

I абяззброеных ваякаў
Пасля адвёў англійскі ўзвод
Без цырымоніі ўсялякай
У лагер,
за калючы дрот.

А з англічанамі
ля кірхі
На пляцы
разабралі мы
Сюды падвезеныя кіркі,
Сякеры, малаты, ламы.

I то,
нібы малатабойцы
I вопытныя кавалі,
Ўсю зброю,
што здалі забойцы,
Мы перакоўваць пачалі.

То,
як малацьбіты-асілкі
Рады раскладзеных снапоў,
Не ў лад
яе мы малацілі
Адразу ў дваццаць пяць цапоў.

Пілоткі ў нас,
а ў іх — берэты
Спаўзалі з цемяў на ілбы
Ад перакоўкі дбайнай гэтай,
Ад гэтай рупнай малацьбы.

Спаднічак гойдаліся складкі
Ў стралкоў шатландскіх па баках,
Хадзілі,
як мяхі трохрадкі
У гарманіставых руках.

Я
іх клятчастыя спаднічкі,
Панчохі на нагах мужчын
Спярша,
вядома, з непрывычкі,
Прыняў за вопратку жанчын.

Занятак наш
са страхам нейкім
Да сэрца ўспрынялі свайго
Сабраныя на пляцы немкі,
Гатовыя ўжо да ўсяго.

Дый самі немцы-гараджане
Не ўтойвалі ў вачах жальбы,
3 якой
яны суправаджалі
Ход нашай спорнай малацьбы.

Ламы
шчапалі ўшчэнт прыклады,
Ствалы
згіналі малаты,
На брук ляцелі зарападам
Зярняты іскраў залатых.

Пазней
у горадзе ўсё піва
Мы выпілі
і ўсё віно.
Мы абдымаліся шчасліва.
Ужо шмат хто
памёр даўно.

Шкада,
што гэтак доўга потым
3-за ўяўнай нашай барацьбы
Сабраць мы не змаглі ўмалоту
Той урачыстай малацьбы.

Цябе з прыхільнасцю бязмернай
Купалаўцаў вядомы калектыў
Узяў для роляў характэрных
I залічыў адразу ў свой актыў.

Ды гэткі волат і асілак,
Што з басам,
як раскаты перуна,
Наклікаў зайздрасць і няміласць,—
Зайздроснікаў жа не пераканаць.

Яны цябе і пакаралі
(Ды не бывае ліха без дабра).
Праз іх купалаўцы прайгралі.
Малы тэатр затое не прайграў.

Нямала ў ім бліскучых зорак.
Ды нельга не заўважыць і таго,
Што ты ў дынастыі актораў
Народжан менавіта для яго.

Высокі і шыракаплечы,
3 басіста-гучным голасам густым,
Як хораша
і як дарэчы
У дом Астроўскага ўпісаўся ты!

Выходзіш ты заўжды дастойна
I ўпэўнена,
як цар займае трон.
Так уваходзіць у абойму
Не халасты,
а баявы патрон.

Ты для мяне артыст народны
За тое,
што прыбіўся да радні,
За тое,
што не стаў бязродны,—
Знайшоў свайго народа карані.

Ты трапіў у сваю стыхію
Адпушчанаю рыбай
з рук,
Бо ўсё ж Расія —
ёсць Расія,
А Беларусь —
ёсць Беларусь.

Быццам бы зусім нязначная прычына,
А цябе на роздум
раптам падштурхне...
У трамваі сёння раніцай
дзяўчына
Ветліва ўступіла месца мне.

Бач,
старэчыя пашкадавала ногі,
Паважае мой узрост
і сівізну,
Мо баіцца,
што звалюся ад знямогі
Ці,
крый божа,
часам,
стоячы,
засну.

А не ведае,
што я аслеплым кротам
Пад зямлёй аб чорны вугаль
тыцкаў твар,
Юнаком ссівеў
ад гора і ад поту,
Маладосць
праседзеў за калючым дротам
І пралежаў
на паверхні мулкіх нар.