Сяргей Пляскач - Пярэваратні ў пагонах і без

Некалі даўно Бабровы былі звычайнай сям’ёй. Потым, калі Ірцы было пяць годзікаў, тата чамусьці засіліўся, як казалі людзі: напіўся і павесіўся. Ірка бацьку памятала дрэнна, а маці ніколі не гаварыла, што з ім здарылася. Затым маці прыводзіла некалькі новых татаў, але ўсе яны надоўга не затрымліваліся ў іхняй хатцы…

Калі Ірцы споўнілася дзесяць, і яна ўжо ва ўсю соўгалася па ваколіцах, абы толькі лішні раз не наведацца ў школу, з’явіўся апошні тата, Віця, якога інакш, як Віцёк, у вёсцы ніхто не называў і якога яна ўзненавідзела ледзь не ў першы дзень, бо ён адразу ж пачаў чапляцца да гаротнай дзяўчынкі: прымушаў прыбіраць у доме, мыць посуд, капацца ў агародзе. Цяпер Ірчыны падарожжы павялічыліся ці не ў два разы: ад рання дзяўчынка імкнулася непрыкметна выслізнуць з дому, а вярталася як мага пазней.

Тата Віцёк лаяўся, пагражаў здаць Ірку ў дзіцячы дом, сароміў, нават некалькі разоў зусім не балюча выцяў гаротніцу дзягай… Было толькі непамысна крыўдна: за што? Маці па-здрадніцку маўчала. Ірка пачала ненавідзець і маці за тое, што яна на баку Віцька, што не бароніць сваю дзяўчынку ад яго несправядлівых нападаў.

Калі ж маці нарадзіла Віцькау сына, Ірка адчула сябе зусім лішняю ў гэтым доме: цяпер усё тут круцілася каля яго, маленькага браціка.

«Яно, можа, было б і нядрэнна, каб яны займаліся толькі ім, гэтым малым і крыклівым Сашам, каб нарэшце адчапіліся ад мяне… Які ён мне брацік, у рэшце рэшт? Ці ж я хацела яго? Дык не, наадварот, вяжуцца ды вяжуцца: пасядзі, паглядзі, прыбяры, прыгатуй, памый, падмяці… Знайшлі Папялушку…»

Такім чынам, Ірка, нягледзячы ні на якія пагрозы, угаворы ды папрокі, кожную раніцу выпраўлялася з хаты…

Некалі яна бавіла час на старажытным гарадзішчы: ісці да яго блізка, і заўсёды ёсць дзе прыхавацца. Толькі зусім не ведала ўцякачка, што гэта за гара, тым больш пра лёс Соф’і Друцкай, а таму, відаць, і не марыла стаць ні прынцэсай, ні каралевай. У сучасных дзяўчынак іншыя прыярытэты: топ-мадэлі, зоркі, мільянеры… Праўда, Ірка зусім не ўмела марыць, а проста цалкам цвяроза разважала ў думках, што б яна хацела мець у гэтым жыцці, а ад чаго б жадала найхутчэй пазбыцца.

Зразумела, найперш яна б пазбавілася ад Віцька ды Сашы. Але маці, па ўсім відаць, сыночка любіць больш за яе, дачку, таму давялося б пазбавіцца і ад маці. Толькі гэта неяк занадта ўжо… Ці не прасцей – выснова напрошвалася сама сабою – знікнуць куды-небудзь ёй, Ірцы.

Як толькі дзяўчынка зразумела, што аднойчы надыдзе дзень, калі яна незваротна пакіне такі няўтульны ды нялюбы дом, шмат што змянілася ў яе жыцці. Найперш Ірка пачала, як ніколі раней, часта бываць у школе, бо, каб з’ехаць вучыцца хаця б у Коханаўскае ПТВ, як па-старому ўсе называлі сельскагаспадарчы ліцэй, трэба мець пасведчанне аб тым, што яна скончыла дзевяць класаў. На каго яна будзе вучыцца ў тым ПТВ, Ірка асабліва не думала: пляваць, на каго, галоўнае – з’ехаць з Друцка!

Яна моўчкі зносіла кпіны ды знявагі іншых дзяцей за сваё цемрашальства, якое найперш увасабляла адсутнасць у яе хаця б якой-небудзь старэнькай NOKIA, няхай сабе і без фотакамеры. Мужна трывала допыты настаўнікаў, якім заўсёды нешта ад яе было трэба – што дакладна, яна доўга не разумела, бо кожны патрабаваў нешта сваё…

Дома таксама Ірка цяпер затрымлівалася болей чым на ноч, хоць і без асаблівай ахвоты, рабіла нешта па гаспадарцы. Нават Віцёк, здаецца, цяпер чапляўся да яе меней.

Але ўсё гэта было толькі ўдалай маскіроўкай. Ірка не ведала гэтага слова, але цудоўна разумела сэнс таго, што і дзеля чаго робіць.

Вельмі хутка яна адчула, як трэба паводзіць сябе з настаўніцамі, каб ім падабацца. Аказваецца, дастаткова толькі ветліва пасміхнуцца і прывітацца раніцою з любой з іх, нават з самай злой матэматычкай, Ганнай Анатольеўнай, каб табе ўжо не паставілі менш за траяк!..

Можна было б сказаць, што жыццё наладзілася, але неяк непрыкметна, калі Ірка была ўжо ў восьмым класе, калі заставалася пратрымацца не болей чым паўтара года, Віцёк запіў… Прычым як адзначыў Новы год, так і не спыняўся.

У доме зноў стала немагчыма знаходзіцца: цыгарэтны дым мяшаўся з перагарам, маці і айчым няспынна сварыліся, перапалоханы маленькі Саша пастаянна плакаў…

Цяпер Ірка нават шкадавала малога, ці не ўпершыню ад часу яго нараджэння ставілася да Сашы як да браціка: карміла раніцою, адводзіла і забірала з садка, імкнулася паболей быць з ім на вуліцы, каб не палохаць малога хранічным гармідарам, які панаваў у іхнім доме.