Маргарыта Прохар - Восень у Вільнюсе (зборнік)

Так, я разглядала яго, пакуль ён даставаў нешта з сваёй папкі. Нарэшце ён падняў на мяне вочы. Ён глядзеў ва ўпор. Гэта было нязвыкла: людзі часта не заўважаюць тых, каму плацяць за працу. Для іх яны – безаблічныя. Гэты глядзеў ва ўпор. Погляд яго быў паранейшаму сур’ёзны і спакойны, але я зноў злавіла сябе на адчуванні, быццам на мяне глядзіць іншы – унутраны чалавек, чалавек далёкага мінулага.

– Такім чынам, вы нешта страцілі? – спытала я, перарваўшы гэты погляд ва ўпор.

І ён, пачуўшы пытанне, раптам хутка апусціў вочы, быццам яго злавілі на чымсьці недазволеным. Прычым тычылася тое не гэтага дзелавога, сур’ёзнага чалавека, а нейкага ўнутранага, далёкага.

– Так, – сабраўшыся з думкамі, сказаў ён. – Я хачу папрасіць вас знайсці адну дзяўчыну.

Зрэшты, нечага такога я ад яго і чакала.

– Але я не лаўлю людзей. Мая прафесія – коткі, сабакі, партманэ, нарэшце.

Здавалася, ён не чуў мяне.

– Можа, у вас прапала котка? Або хамячок?

Ён усміхнуўся:

– Не. У мяне няма ні хамячка, ні коткі. А як іх няма, яны не маглі прапасці. Таму давайце забудземся пра котак і хамячкоў.

Ён паклаў мне на стол грошы.

– Досыць на першыя выдаткі ў Вільнюсе?

– Дзе?!

– У Вільнюсе, – спакойна паўтарыў ён. – Вам трэба будзе паехаць у Вільнюс, каб знайсці гэтую дзяўчыну.

– Але я не лаўлю людзей… – я паспрабавала яму яшчэ раз гэта патлумачыць.

– А я і не прашу яе злавіць. Толькі адшукайце і перадайце ёй вось гэты зялёны нататнік.

Ён паклаў зялёны нататнік побач з стосам грошай, якога хапіла б на паўгадавы адпачынак у Іспаніі, не тое што ў Вільнюсе.

– Зараз я патлумачу вам некаторыя дэталі.

– Але ж я яшчэ не пагадзілася? Падобна, мае словы здзівілі яго.

Ён паглядзеў на мяне – ацэньваючы, халодна. Цяпер гэта быў погляд толькі дзелавога чалавека. Кракадзіла, якому на зуб патрапіла мошка.

Я ўздыхнула і паглядзела на старыя фіранкі, на гадзіннік, які прабіў дзевяць гадзін – раніцы, якую я магла б правесці і лепш, калі б не праца. І яшчэ… У гэтым мне было б цяжэй за ўсё прызнацца…

– Ну, і што ж вы вырашылі? Вы едзеце?

– Так, еду, – сказала я і раптам адчула, што гэта адказала не я, а таксама – чалавек мінулага. Той чалавек з мінулага, які жыве ў кожным з нас – нябачны ў сучаснасці і штодзённым, які абуджаецца толькі з нашымі ўспамінамі.

Мужчына працягнуў мне фотаздымак. Ён быў аматарскі. Хлопцы і дзяўчаты, абняўшыся, стаялі паўколам і ўсміхаліся ў камеру. Сярод іх вылучалася адна. Яна была маленькая, менш усіх, з доўгімі светлымі валасамі і незвычайна яркімі блакітнымі вачыма на хударлявым твары. Але і не гэта вылучала яе сярод усіх астатніх. Галоўнай была ўсмешка. Яе цяжка ўявіць, калі не пабачыш: нешта асаблівае ў лініі вуснаў, твару, вачэй. Здавалася, яна ўся выпраменьвала гэтую ўсмешку, якая і асвятляла фотаздымак.

– Гэта яна? – спытала я.

– Так.

– Вельмі прыгожая.

– Яна дзіўная, – раптам сказаў ён.

– Усе людзі чымсьці незвычайныя.

– Не, яна менавіта дзіўная. Вы пераканаецеся самі, калі знойдзеце яе. Яна – як птушка.

– Што ж, тады гэта сапраўды мая праца. Шукаць птушак. Шукаць котак.

Ён усміхнуўся, паціснуў плячыма і сышоў, трохі горбячыся, як усе людзі высокага росту.

Так я апынулася ў Вільнюсе, каб адшукаць гэтую дзіўную дзяўчыну – чыёсьці чужое каханне.

За што толькі людзі не плацяць грошы… Зрэшты, бывае і так, што, перабіраючы ў памяці эпізоды жыцця, раптам разумееш, што важней за ўсё на свеце для цябе якая-небудзь старэнькая запальнічка, падораная дзесяць гадоў назад – падораная яшчэ і зараз любімай рукой…

Так разважаючы, я выйшла з платформы ў горад. Мусіць, гэтак думаючы я імкнулася ўцячы ад таго, што можа зараз адбыцца ў маёй уласнай памяці, калі я ўбачу – так, зноў убачу гэты горад…

На імгненне я заплюшчыла вочы, рыхтуючыся да знакавай сустрэчы. Цікава, што змянілася тут за некалькі гадоў? І ці гатовая я ўбачыць гэтыя змены?

Секунда, другая, трэцяя…

Што ж, як у дзяцінстве – на лік тры. І я адкрыла вочы.

Не, нічога, нічога тут не змянілася на гэтай старой прывакзальнай плошчы. Тыя ж белачырвоныя тралейбусы, прыпынак на тым жа месцы, тыя ж кіёскі стаяць, прыціснуўшыся да шэрых дамоў, і з тых жа самых дрэў сыплецца, зрывае мае восеньскім ветрам, жоўтае лісце…

«Ну прывітанне, стары горад…» – у думках гавару я. Як усе, каго не пакідае надзея, што гарады, хоць на некалькі гадоў вызначыўшыя твой лёс, памятаюць пра цябе. Можа, таму, што і мы таксама помнім іх.

Я паволі пайшла па вузкай вуліцы ў бок ад вакзала. Тут асабліва адчувалася восень. Яна спала на аранжавай траве высокага насыпу, за якім пачыналася чыгунка; спала, накрыўшыся лісцем, і, відаць, ёй было халаднавата, таму яна яшчэ і яшчэ накрывала сябе лісцем. І дрэвы шкадавалі сваю прыгажунювосень – аддавалі ёй апошнія, самыя шыкоўныя ўборы.