Наталка Харытанюк - Трынаццаць гісторый пра мёртвага ката (зборнік)

Але Гары так пяшчотна трымае яго за плечы. Нібы прыкуты позіркам Гары, Оскар не варушыцца, калі той скрозь смех працінае яго: – Загадка твайго сфінкса ў тым, што ніякай загадкі не было, – шэпча Гары. І ўжо грамчэй: – Дзяўчыне хацелася тайны – яна яе прыдумала. У загадкавы дом, які яна здымала, каб пагуляцца ў тайну, яна і прыходзіла, толькі каб там праседзець свае дзве загадкавыя гадзіны, – кажа Гары і змаўкае. І больш нічога. Цяпер Гары нібыта і не займае гэтая гісторыя. Ён адварочваецца да вакна – у якім ужо пачынае віднець – і кажа мне, што наступнае сваё апавяданне я мушу напісаць пра гэта. “Пра што – гэта?” – не разумею я, гледзячы, як разгублены Оскар выкрэслівае радок за радком загадку са сваёй гісторыі.

Здаецца, Оскар яшчэ нешта ўзважвае, а пасля сядае за сшытак – і закрэслівае апавяданне. На верх гісторыі пра загадкі ён запісвае словы, якія толькі што яму сказаў Гары. Ён ловіць іх – як птушкі ловяць – лёгка і цёпла.

Калі за вокнамі пачне прачынацца горад – пойдуць першыя трамваі, зацокаюць коні, мы нібы абудзімся ад свайго здранцвення. Оскар працягне Гары свой перапісаны рукапіс – ад апавядання амаль нічога не застанецца. Толькі назва, выведзеная ўпэўненай рукой: “Сфінкс без загадак”. “Бязлітасны Гары,” – падумаю я, гледзячы, як задаволена ён будзе рукацца на развітанне з Оскарам. “Мілы Гары,” – скажа Оскар.

Я буду ўважліва прыглядацца да Гары ў гэты момант: нешта іх ужо звязвала, нейкая гісторыя была – да мяне, задоўга да майго з’яўлення Оскар і Гары – ужо тут сядзелі і пра нешта дамаўляліся. Напэўна, мяне занадта доўга тут не было. Альбо я занадта доўга ўглядалася ў Гары – роспачна, думаючы пра тыя часы, часы багоў, калі мяне не было, таму што ён нарэшце сам здзіўлена спытае мяне, калі мы ўжо будзем ісці па свежым ранішнім горадзе: – Ты мяне раўнуеш? – і ўжо зусім разгублена: – Але да каго? – рассмяецца ён, расхінаючы рукамі ранішні туман.

На вуліцы над намі праляцяць шпакі і нагадаюць мне, што ўжо пачынаецца вясна. Вось толькі якая гэта была вясна, Гары? Вясна якога году – гэтага я не помню. Я шчыльней захіну свой тонкі аметыставы шалік, які ўсё яшчэ будзе пахнуць учорашнімі – густымі, вечаровымі – духамі. Але гэта не дапаможа – шалік зусім не будзе грэць. Не будзе грэць і ранішняе сонца, якое халодна прабіваецца праз аблокі і слепіць нашыя стомленыя вочы. Як у забытым сне, мы будзем ісці па халоднай і чыстай вуліцы. Толькі на такой вуліцы, падумаю я, – халоднай і чыстай – і можна аднойчы сустрэць багоў. Чыстае і халоднае – такім мусіць быць іх жытло, – скажаш ты мне аднойчы.

Мы будзем ісці па ранішняй вуліцы і мерзнуць. Я падумаю, што вясну якраз тады і адчуваеш, калі мерзнеш. Калі не паспяваеш захінуцца ў яе, калі яшчэ памятаеш, адкуль ты вяртаешся, пакуль не патанаеш у цеплыні. Вось як цяпер – калі халадно, і толькі ад адкрытай шыі Гары – безабароннай, такой блізкай шыі – патыхае цеплынёй. Як абяцаннем. Вясны. Забыцця. Сонца.

Тады, каб не маўчаць, я прызнаюся Гары, што напраўду раўную яго.

Гары рассмяецца і скажа, што гэтым я не мушу пераймацца.

Калі мы ішлі з Гары па ранішняй веснавой вуліцы – калі мы вярталіся ад Оскара, – я прызналася Гары, што мяне засмучаюць усе яго словы. Мяне засмуціла тое, што ён сказаў Оскару на развітанне. Я сказала, што мне не хочацца такога заканчэння для гісторыі Оскара. Што – нарэшце – нада мною вісіць такая ж небяспека – разгадаць усе загадкі, не толькі не дапісаўшы апавядання – нават не прыдумаўшы яму назвы. А што можа быць горш, Гары? – спытала я яго, але Гары не спяшаўся адказваць.

Я ўявіла, як Оскар – ужо зусім п’яны – на гэта шчасліва ўсміхнуўся і, не вагаючыся, запатрабаваў бы: – Пакуль не позна. Пакуль Гары не паспеў раскрыць вам самую галоўную таямніцу – без якой і гульня не гульня… – але так і не скончыў думку: на мяне ўрачыста і страшна глядзеў Гары – і ўяўны Оскар асёкся.

– Мілы Гары, – прашаптала я, зусім заблытаная і па-дзіцячы рагубленая.

Гары адказаў толькі, што і гэтым мне пераймацца не варта.

І яшчэ, сказаў ён, маё наступнае апавяданне так і мусіць называцца – “Мілы Гары”.

Вось яно – другі раз прамоўленае “Мілы Гары”. Прагучала са смехам – лёгка і няўлоўна. Настолькі няўлоўна прагучала яно, што я доўга яшчэ не буду ведаць, як ухапіць тую гісторыю, назву для якой толькі што прыдумаў Гары. Я паспрабую паўтарыць гэст, з якога ўсё пачалося. Але ў мяне не атрымаецца.

І не прыгадаю я гэту гісторыю, нават калі наш цягнік павязе нас дадому. Толькі адчую, што ў ёй мае быць: залатая платформа і абавязкова халодныя аблокі, даўна забытая дарога ў забытае мейсца (я так і не прыгадаю ў апавяданні, куды менавіта мы едзем ці вяртаемся з Гары) і тры кроплі віскі. Гісторыю “Мілы Гары” я пачну менавіта ў дарозе, азіраючыся з пытаннем у вачах: Мілы Гары? Няўпэўненая. Разгубленая.