Әхәт Гаффар - Сайланма әсәрләр - 4 томда. 2 том

Минем бөтен күкрәгем яна, ә йөрәгемә салкын боз кисәге тигәндәй булды. Алар моңа кадәр мин күз алдыма да китермәгән нәрсәләр хакында сөйләштеләр. Якында яшен сугып яндырган наратка күзем төшеп, караңгыда кинәт ишетелгән шомлы тавыштан сискәнгән шикелле әсәренеп киттем. «Ах, менә нинди ләбаса ул тормыш! Кеше тормышы… Бөтен өметең белән кояшка – җылыга һәм яктыга үрлисең, ә сине көйдергеч яшеннәр сагалый. Спиридон! Яшен чаткысы белән очрашканчы, өметләреңне чынга ашырырга ашык икән ул».

Уемнан бүленеп, мин, катгый төстә:

– Рамазанов станциягә уңай урын сайлаган, – дидем.

– Уңай урын, – дип килеште Каһир.

Буа буасы урын тар. Канау казыйсы җире үзле балчыклы, су ашамый. Станция утыртасы чокыр тирән, турбинадан чыккан су инешкә аксын өчен, өстәмә казу эшләре белән мәшәкатьләнәсе юк.

Идрис абый, сыңар кулын гайрәтле селтәп:

– Тик монда салырга ярамый, – диде.

– Рамазанов шушында сайладымы соң?

– Шушында, – диде Каһир.

– Уңай урын лабаса…

– Ярамый… Кара, монда салсак, ярты авыл буа суы буенда кала, яртысы – далада. Авылның йөзе өтекләнә.

– Сезгә электр кирәкме, әллә…

– Безгә хәзер бөтен нәрсә кирәк. Мин монда гомерлеккә килгән. Мин монда яшим! – Каһир аягын җәеп басты. – Кара, буа буасы урын тар, хак. Кызлар биле шикелле. Тик хикмәт анда гына түгел. Әгәр көтмәгәндә яңгыр явып, елга ташыса? Буаңны шундук ялмап йота, арткан су җәелерлек урын юк. Запас канау да коткара алмый.

Кичә генә мин гади крестьянны бүре өере узып китүен сабыр гына көтеп торган, кая таба барырга икәнлеге шунда күренер дип көткән, һәркайсы үзенә аерым һәм ялгыз төлкеләргә тиңләгән идем. Ак түбәле фуражкалы, брезент каеш белән билен буып, гимнастёрка, галифе һәм кирза итек кигән ябык Идрис абый да, аягына молотилка ремене белән кирза кисәгеннән тегелгән сандал кигән Каһир да мин күз алдына китергән крестьяннарга туры килми иде. Бер-берсенә бәрсәң, чатнап ут чыгарлык чакматашлары иде алар!

Авыл хәзер юаш песи хәлендә түгел икән инде. Кабер ташы шикелле авыр басынкылык, кисмәктә озак торган су сымак торгынлык, үзен гомер буена кыерсыткан законнарга сукырларча буйсыну юкка чыккан. Түрдәге сәкедә туып, шунда чүпрәк курчак яки бәрәңге ат белән уйнауларын тора-бара шул ук сәкедә мәхәббәт уенына алыштыручы, шушында ук үзләренә ике тамчы су шикелле охшаган балалар табып, аларның исәнлеге өчен кайгыручы, иреннәренә соңгы тамчы су тигәнен генә сизеп үлүче кешеләр беткән. Аларның, кояш баегач та, корама юрган астына посуларын, вакыт-вакыт тышлыгы юылса да, сүрүе, бигрәк тә мамыгы бер буынның ярты гомеренә җитә торган ястык-түшәктә ятуларын мин әле узмаган дип белгәнмен… Сука белән җир сукаласа да, чабагач белән ашлык сукса да, мал суйса да, уклау белән камыр җәйсә дә, мунчала белән идән юса да, аларның маңгайлары гына тирли, ә башларында бер генә уй – тамак тук булсын. Юк икән, алар моннан арынган, башка юлга баскан икән инде!

Авылда хәзер башка кешеләр икән – Каһир Сафин, Идрис Ярмиев кебекләр. Алар тормыштан мәгънә эзли. Алар киләчәкне күрә. Аларның йөрәкләре дөрли, тормыш учакларының да дөрләп торуын тели. Алар моңа кадәр хәерчелектә һәм мәхрүмлектә үткән авыл тормышының баш очына мәңгелек Ильич уты элеп куячакларына ышаналар, югыйсә «Брынка кешеләренең күзен ут итәргә» бу кадәр дә атлыгып тормаслар иде.

Электр станциясенең авылда яңа тормыш нигезе булачагына мин шушында төшендем. Алар корырга җыенган яңа тормыш мәңгелек булачак.

Юк, авыл кешеләре кызганыч түгел, алар тормышын бәхетсез, караңгы, рәхәтсез итеп күрү ялгыш. Алар үз язмышларына битараф түгел. Юкса станциянең кайда торуына бу кадәр борчылмаслар иде. Станция төзү аларга яңа язмыш китерәчәк…

Һава бөркүләнде, тирә-юньне тынлык басты. Авыл йортларының соры саламлы түбәләре, колга башындагы сыерчык оялары, аркандагы бозаулар, сирәк-мирәк күренгән кешеләр, урман, каршыдагы тау – һәммәсе рәшә эчендә калды.

– Сез хаклы, биредә станциягә кысан, – дидем мин. – Рамазановка шулай дип әйтмәдегезмени?

– Аның сайлаганы астарак, – диде Каһир. Ул авыл урамы барып төртелгән тауга таба күрсәтте. – Шул тау астында.

– Нигә баштук шунда алып бармадыгыз соң?

– Аннары барыбер монда менеп карар идең.

– Алайса, шушы урын яхшырак?

– Монда җиңелрәк анысы – казыйсы, күмәсе әзрәк.

– Бик шәп, тагын нәрсә кирәк?

– Безгә станция кирәк, – диде Каһир.

Идрис абый, әлегә сүз беткәнен белдергән сыман, фуражкасын салды да, тезенә куеп, җиңе белән эчендәге күнен сөртеп алды: