Әхәт Гаффар - Сайланма әсәрләр. 4 томда. Том 3

Сара. И-и-и, күрми дә торабыз! Басыйрныкылар югаламы соң! Бөтенесе кайтып бетте. Минеке генә ул… (Фәрдәнәне уята.) Фәрдәнә, Фәрдәнә… Тор! Сәгыйдуллаң…

Ярми читкә китеп баса.

Фәрдәнә (изү төймәсен каптыра, йокы аралаш). Нинди Сәгыйдулла?

Сара. Берәү генә ләбаса ул синең!

Сәгыйдулла (Фәрдәнәгә таба атлый). Әнкәсе! Сөбханалла!

Фәрдәнә әкрен генә баса, кулына урак ала.

Саумы, әнкәсе!

Фәрдәнә каршы бара, тик кинәт, борылып, Ярми янына ташлана.

Фәрдәнә. Ярми!..

Сәгыйдулла. Кызлар диярсең – кара, кая качасың? (Көлә. Сара аны читкә сөйри.) Тукта әле, ник сөйрисең?.. Ярми, кордаш, тот, җибәрмә! Тапкан уен!..

Сара (Сәгыйдулланы сөйрәп алып чыгып китә). Тоткан инде ул аны. Кил әле, дим!..

Ярми (Фәрдәнәгә). Ник йөзең качты?

Фәрдәнә. Үзеңнең соң!

Ярми. Ат урламаган ла!

Фәрдәнә. Җан яралы, Ярми!

Ярми (Фәрдәнәнең чәчен сыйпый). Җан… төзәлер. Җинаять кылмадык. Ахыры хәерле булсын. Күрәсең, бу сугышның ялкыны тәнне генә көйдермәгән. (Фәрдәнәнең урагын алып, аны кылыч кебек итеп селти.) И-их!.. Дөньясын төбе-тамыры белән!..

Бию көе уйнап, Сәгыйдулла керә.

Сәгыйдулла. Бас ярсуларны, хатыннар!

Сара. Минем Ибраһимымны күрмәдеңме, Сәгыйдулла?

Сәгыйдулла. Бие, Ярми! Бас ярсуны, бие!

Сара. Кызган табадагы балык сыман итеп! (Бии.)

Сәгыйдулла. Бие, Ярми! Миңа караганда да авыр булыр сиңа.

Ярми уртага чыга, әйләнеп килә дә аңа текәлеп торган саен ярсурак биергә керешә. Чыгып китәләр. Бию анда дәвам итә.

Фәрдәнә. Молотилка барабанына тыккан көлтәләр күк биеделәр. Егермеләп хатын, биш-алты ир… Ләкин Тилгән тавы басуында җан авыртуының бер бөртеге дә коелып калмады. Югыйсә җир чыдамас иде: безнең яраларыбызны шул язларда шыттырып чыгарыр иде. Яфраксыз карт агач итеп. (Чыгып китә.)

Җил авазы. Сәгыйдулла белән Сара керә.

Сәгыйдулла. Шундый-шундый хәлләр икән монда, Сара.

Сара. Фәрдәнә белән синең арадагы күперләр җимерелде шул инде.

Сәгыйдулла. Әйе икән, Сара. Әллә юкка кайттым инде?

Сара. Ничек юкка булсын?

Сәгыйдулла. Үз каберемне күргән кебек булдым әле.

Сара. Чак кына аның каберенә кайтмадың.

Сәгыйдулла. Каберенә?.. Сүз сөрешеңне тота алмыйм – контузия бәргән ише.

Сара. Яшәр өмете киселгән иде Фәрдәнәнең. Ярми ялгады. Йөрәкне йөрәккә түгел, син уйлама ниндидер гыйшык-мыйшык нәрсә булгандыр дип. Тик Ярми аның сулган тормыш тамырына үз кан тамырын гына ялгады. Яшәр өчен. Бар үлемгә каршы торып яшәр өчен.

Тынлык.

Сәгыйдулла. Син көтәсеңме?

Сара (тыйнак елмаеп). Көтәм.

Сәгыйдулла. Көтмә.

Сара (читкә тайпыла). Фәрдәнәгә үч итеп әйтәсеңме? Көлмә. Көлмә син!

Сәгыйдулла. Көлмим. Чынлап әйтәм. Кем белә бит болай килеп чыгасын? Кем белә?! Сара! Бүген монда минем урында, беләсеңме, кем басып торырга тиеш иде?

Сара. Үзеңнән гайре беркем дә түгел. Кимсетмә үзеңне. Яраларга вакыт дәва. Онытылыр. Синең урында булсам, мин беразга китеп торыр идем.

Сәгыйдулла. Китеп…

Тынлык.

Китсәң иде дә бит…

Сара. Кем тота?

Сәгыйдула (әкрен). Син.

Сара. Мин?! (Тыела алмый көлә.) Ай-яй бу ирләр, ә? Әле кайтып бисмилласын әйтү түгел, кулын да юмаган… (Көлә, читкә китә.)

Сәгыйдулла (сузылган гармунын ярсу ябып куя). Көлмә, Сара! Ибраһимны күрдем мин.

Сара (көлүеннән туктый алмыйча). Ибраһимны?

Сәгыйдулла. Гозерен алып кайттым.

Сара. Гозерен? Гозерен… Нәрсәгә аның миңа гозере?

Сәгыйдулла. Сиңа түгел, миңа.

Сара. Нишлим мин гозер белән, үзе булмагач? (Көлеп һәм елап.) Нишлим мин синең гозерең белән! Үзе кирәк! Миңа үзе генә кирәк! Үзе генә!.. (Тыела алмый елый.) Үзе!

Фәрдәнә белән Ярми йөгереп керә. Караңгылык.

Яз. Фәрдәнә белән сәнәк тоткан Сәгыйдулла очраша. Фәрдәнә читтән үтеп китмәкче була.

Сәгыйдулла (мыегын тешләп). Саумы, Фәрдәнә!

Фәрдәнә. Бер көе.

Сәгыйдулла. Торасызмы?

Фәрдәнә. Торабыз… Бу капка төбендә… ешладың.

Сәгыйдулла. Менә Сарага печән китердем. Чана чалулап, сәнәгем төшеп калды.

Фәрдәнә үтеп китә. Сәгыйдулла карап кала, Фәрдәнә, бераз баргач борылып карый.

Фәрдәнә. Габделхарисыбыз өйләнә. Хат язган. Кайта алмыйм, дигән.

Сәгыйдулла. Үзең бармыйсыңмы соң?

Фәрдәнә. Кем белән?

Сәгыйдулла. Безнең улыбыз өйләнә ич! Минем белән.

Фәрдәнә. Алайса юк. Юл өзегендә ерак китеп булмас.

Сәгыйдулла. Безнең юлларыбыз иртәрәк өзелде. (Сәнәген көч белән печәнгә батыра.)

Фәрдәнә. Язы әллә нинди килде. Нурсыз, моңсыз. Пычрак.

Сәгыйдулла. Моңланасың киләмени? Моңнары да булыр әле. Булыр! Пычракларны юар өчен.