Әхәт Гаффар - Сайланма әсәрләр. 4 томда. Том 3

Чемоданны бикли. Тавышсыз гына көлә, аннары елый башлый.

Ир керә.

Хатын (аны күреп). Премьера!.. Авторны!.. Афәрин! (Елап кул чаба.) Уйдырмадан яшьләремне түгәм!.. (Утыра.)

Тынлык. Тәлинкә уйналып бетә. Тынлык.

(Тора, кискен.) Җитте болай яшәү! (Чемоданны ала.)

Ир (чемоданны күреп). Нәрсә бу? Кая җыендың?!

Хатын. Гомер буена чатта тормабыз бит инде? Репетицияң тәмам.

Ир. Тормыш пьеса түгел, акыллым. (Чемоданга тотына.)

Хатын (яшь аралаш). Ни дидең син? (Елмаеп.) Акыллым…

Ир (аны иркәләп). Телефоннан тавышымны ничек башта ук танымадың?

Хатын. Таныдым… Элек миңа «акыллым» дия торган кешене мин телефоннан таныдым… Тик җитте элеккечә яшәү! (Чемоданны алып читкә китә.) Туйдым!

Ир (салкын). Кая җыендың?

Хатын. Әниләргә.

Ир. Мин сине беркая да җибәрмим! Ишетәсеңме, акыллым?! Яңадан тапкач кына, мин сине беркая да җибәрмим! (Чемоданны тартып ала.) Нигә буш?

Хатын (гаҗәпсенеп). Анда ни булырга тиеш соң?

Ир. Гадәттә, ирен ташлап әниләренә киткән хатын чемоданына кием-салым тутыра бугай ич?

Хатын. Ир белән хатын арасы бушаса, чемодан тула шул.

Ир. Синеке буш. Алайса, безнең ара тулымы?

Хатын. Әниләргә шуны тутырыр өчен барам. Баланың киемнәрен алып кайтырга. Үзе белән бергә! Алты ел читтә яши. Ичмаса, бер ел булса да, балалар бакчасына йөреп калсын. Мин илтермен, син алып кайтырсың. Тик һичкайчан киресенчә түгел!

Ир. Мин соңга калып кайтмас өченме?

Хатын. Шуның өчен.

Ир. Ә ипине кем алып кайтыр соң?

Хатын. Үзем. Зуррак букча алам. Син бит ипине катымы-йомшакмы икәнен карап тормый алып кайтасың.

Ир. Сайларга күнекмәгәнгә ул, Гөлсем. Ипинең миңа ниндие дә ярый. Яратып ашарлык кына булсын… Син дә миңа шулай кирәк. Яратып кына яшәрлек булсын.

Икесен дә сискәндереп, телефон чылтырый. Бер-берсенә карашалар.

(Пышылдап.) Монте Кристо мәллә?

Хатын. Хәтерең… Ул син идең ич.

Ир маңгаена сугып ала. Трубканы күтәрә, тыңлый.

Ир (бераздан). Рәхмәт, әби. Хәзер! (Трубканы куя, Хатынга.) Безне улыбыз сагынган. Җыен, бергә барабыз.

Хатын (җыена башлый). Чүп чиләгең кайда? (Чүп чиләген алып кереп.) Чүбен түкмәдеңмени?

Ир. Чүп түгел болар. (Кулъязмаларын ала.) Бу вариант әйбәтрәк.

Хатын. Теге хатын иреннән китмимени?

Ир. Мәхәббәтнең үз кагыйдәсе бар. Ярата ич ул аны. (Хатынны кочаклап.) Ишетәсеңме, ярата!..

Владимир Ильич Ленин.

Надежда Константиновна Крупская.

Мулланур Вахитов, комиссар (Беренче).

Байназар Бәхтизаров, сәүдәгәр (Икенче).

Кызыл армия театры артисты (Өченче).

Хантимеров, акгвардияче поручик (Дүртенче).

Генерал, ак гаскәрләрнең командующие.

Полковник, ак гаскәрләрнең контрразведка башлыгы.

Өммегөлсем Казакова – Мулланур Вахитовның анасы.

Муллаҗан Вахитов – Мулланур Вахитовның атасы.

Мәхфүзә – Мулланур Вахитовның кәләше.

Милләтче.

Күн курткалы.

Генерал адъютанты.

Кызыл гаскәриләр, акгвардиячеләр, ак чехословак солдатлары, гәҗитче малай, поп һәм мулла.

Вакыйга Мәскәү һәм Казан Кремльләрендә бара. 1918 елның июль, август, сентябрь айларыннан кайбер көннәр.

Мәскәү Кремле. Үзенең эш бүлмәсендә В. И. Ленин Мулланур

Вахитов белән сөйләшә.

Ленин (карта каршында, аркан). Июль… Июль! Пешерә! Дошман – Сембердә… Алда – Казан… Әле генә, унтугыз көн элек, сул эсерларның хыянәтчел мятежы вакытында чак торып калдык, ә хәзер без тагын очып төшәрлек куркыныч алдында. Чехлар Казанга үрмәли. Хәл гадәттән тыш авыр… Авыр, иптәш Вахитов! Социалистик Ватан язмышы хәзер Казанга бәйле. Революциянең яшәвен яки үлемен бүген Көнчыгыш фронт һәм Казан хәл итә. Яшәвен яки үлемен. Мин сезне шуның өчен чакырдым.

Вахитов. Казанда татар халкының да яшәве яки үлеме хәл ителә. Бу революция – аның гасырлар буена җыелып килгән өмете һәм ышанычы.

Ленин. Ак чехословаклар, эсер һәм акгвардиячеләрнең тончыгасына мин ышанам, иптәш Вахитов. Тирәнтен ышанам. Менә бу мандат (өстәлдән кәгазь ала, Вахитовка суза) – минем шул ышанычым билгесе. Сез, – биредәге вәкаләтләрегездән тыш, гадәттән тыш комиссар да.

Вахитов (ала). Рәхмәт. Казан үзенең революцион миссиясенә тугры калыр, Владимир Ильич. Оборона нык торыр.

Ленин (кырыс һәм катгый). Революциягә оборонаның хаҗәте юк! Эшче һәм крестьяннарны соңгы кешегә кадәр коралландырырга. Тагын ипи, ипи, ипи! Әгәр дә чигенергә туры килсә (Вахитовның күзенә туры карап), – вакытлыча чигенергә! – республиканың алтын запасы безнең кулда калырга тиеш. Революция сезгә ак перчатка сузмый, ә бу мандат белән бергә шундый фәрман бирә… Ә хәзер, әйдәгез, юл алдыннан чәй эчәргә! Чәй, чәй, чәй! Рәхәтләнеп Казанны искә алырбыз. Иделне чертовски сагындым… Казан үзен онытмауны ярата. Менә йөрәкнең кыл уртасында тагын ул…