Әхәт Гаффар - Сайланма әсәрләр. 4 томда. Том 3

Караңгылык.

Иртә. Томан. Тынлыкны ботак сынган тавыш, кош авазы, ат кешнәве бүлепбүлеп ала. Йосыф күренә.

Йосыф (кулын авызына куеп). А-у-у!.. Сез кайда-ау? (Югала.)

Кулга-кул тотынышып, Зөлфирә белән Бикчәнтәй керә.

Зөлфирә. Бүтәннәр кайда соң? Югалышып беттек.

Бикчәнтәй. Кайдадыр шушында, шушы томанны чыккач та.

Зөлфирә. А-у!.. Сез кайда-а?

Бикчәнтәй. Инде базда түгел, Зөлфирә. Инде томан таралыр.

Кулын алга сузып, Нурзадә үтеп китә. Күз бәйләш уенындагыча, кискен хәрәкәтләр белән төрле якка ташлана, кемнедер эзли кебек.

Нурзадә. Томан. Бер ел буе томан!.. Инде күз ачык, тик кемгә, кая таянырга?

Мөкатдәс керә. Каз канатлары тоткан, шулар белән томанны таратырга теләгәндәй селтәнеп йөри.

Мөкатдәс (кинәт туктап). Шушы канатлар белән җилпи-җилпи күккә ашасы иде дә – түбәнгә, түбәнгә… төшеп җиткәнче түбәнгә. Аның янына, аның янына…

Шәмсия йөгереп керә. Әле бер якка, әле икенче якка омтыла.

Шәмсия. Кайсы якта син? Әй! Әй, дим, кайда соң син?

Рахман күренә, Шәмсия артыннан бара.

Рахман. Шәмсия, Кояш кызы, нигә күземне бу кадәр дә чагылдырдың соң син? Бар зиһенемне нурың белән биләп.

Шәмсия (аңа таба борыла, тик аны күрми әле). Шагыйрь, шагыйрь!

Кулларын киң җәеп, Шәмсия белән Рахман бер-берсен эзлиләр. Аллаһияр керә, мылтык тоткан, чак кына Шәмсия белән очрашмыйча кала, тик ул, качып, читкә тайпыла. Шәмсия күрмичә аңа таба бара, Рахман да шунда борыла. Аллаһияр чигенә, мылтыгын күтәреп, әле Шәмсиягә, әле Рахманга төзәп карый. Ә алар, аңа якынлашкан мәлдә, кинәт бер-берсенә таба борылалар, һәм аларның алга сузган куллары очраша.

Рахман. Шәмсия, Кояш кызы!..

Шәмсия. Их, шагыйрь, нишләтәсең син мине, нишләтәсең? Мин ук булып түбән ташландым да синең утлы йөрәгеңә туры килдем, бер шундый итеп янасым килә – күк йөзендә кошлар очканы күк! Иркен итеп, салмак, озаклап!..

Аллаһиярның мылтык тоткан куллары салынып төшә. Ул бер агачның аскы ботагын сындыра да мылтыкның тәтесен шуңа эләктереп, көпшәне үзенә таба тартып җибәрә. Ату тавышы яңгырый, мылтык эленеп, чайкалып тора. Аллаһияр, ап-ак каен кәүсәсен кочаклап, җиргә шуып төшә, аның өстенә сары яфраклар шарламасы коела. Мөкатдәс һәм башкалар йөгерешеп керә. Аллаһиярны күреп, Мөкатдәс елмаеп куя. Барысы да, гаҗәпсенеп, аңа текәлә.

Мөкатдәс. Нәрсәгә шаккаттыгыз? Минем бер генә патроным калган иде ич, оланнар! Анда дары белән кәгазь генә. (Аллаһиярга төрткәләп.) Тор, симулянт!.. Үз-үзенә кәгазь белән аткан имеш, фәкыйрь! Агач балта белән тимер юнган ише…

Барысы да Аллаһиярга битараф кала. Нурзадә, Мөкатдәстән каз канатларын алып, Аллаһиярның аркасына куя. Йосыф күренә, читләтеп кенә аларга якынлаша.

Бикчәнтәй (аны күреп). Ә-ә! Йосыф!

Йосыф (Аллаһиярны күреп ала да чигенеп куя). Монда җүләрләрчә уйный башлаганнар икән…

Мөкатдәс. Җүләрләрчәрәк шул.

Йосыф. Эчкәнмени?

Мөкатдәс. Хәсрәт суы эчкән ул.

Йосыф. Торгызырга кирәк.

Нурзадә. Таң тишегеннән үзең ничек торып килдең соң әле?

Йосыф. Керфек кактыңмы диген!

Нурзадә. Әллә кызлар озаттыңмы?

Йосыф (мәгънәле карап). Гариза яздым.

Зөлфирә. Эшебезне яратмыйсың шул син. Китәсеңмени?

Йосыф (куеныннан кәгазь чыгара). Рафаэльнең үлеме бәхетсез очрак булмаган – менә шуны язып килдем.

Бикчәнтәй. Аны ул дөньядан синең гаризаңа карап кына кире кайтарсалар иде!..

Йосыф. Бу кәгазь – прокурорга. Җәннәт сакчысына түгел. (Бер-берсенә карашып алалар.) Кулларыбызны гына куясы калды. (Авторучка чыгара.)

Рахман (кулын суза). Бир. Син шулай үзең белән тәкъдимнәр һәм жалобалар кенәгәсе йөртәсеңмени? Кешеләрнең намуслары сыйфатын яхшырту йөзеннән.

Шәмсия. Син катышма, Рахман. Бу уен синең өчен түгел.

Зөлфирә (Аллаһиярга ымлап). Бу – аның уены… Нигә тормый соң бу һаман?

Шәмсия (читкә китә). Шәп уен. Күз бәйләш уены.

Мөкатдәс. Шуннан гайре уеныгыз юк мәллә соң сезнең?

Йосыф Аллаһиярны иелеп карый.

Йосыф (тотлыгып). Үлгән ич ул!

Шәмсия. Ничек?..

Йосыф (кәгазен ерткалый). Үлгән… Мин берни күрмәдем… Мин монда юк идем… Юк! (Йөгереп чыгып китә.) Юк!

Мөкатдәс. Тагын кайсыгыз юк иде, оланнар? (Аларга кызгану белән карап тора.) Әйтеп калыгыз. (Рахманга.) Син бармы монда, улым?

Рахман (тын торгач). Бар, бабай.

Мөкатдәс. Бабай?

Рахман. Бабай… Шикләнмә: бүгеннән башлап, син булган җирдә син бар.

Мөкатдәс. Рәхмәт, улым.

Мөкатдәс, күз яшен сөртер өчен, аркан борыла, җирдә яткан мылтыкны ала да китеп бара. Әкрен генә Аллаһияр тора, берәм-берәм барысына да күз йөртеп чыга.