Уладзімір Караткевіч - Залаты бог

Ён быў дзівосны. Кісці рук і галава, відаць, трохі ўжо загарэлыя ў дарозе, залацістыя, а ўсё астатняе белае, як пена.

Шыракаватае аблічча, прыемныя цвёрдыя мускулы ля рота, сінія вочы ўразлёт, залацістыя валасы… А цела!.. Толькі на грэчаскіх статуях бывае часам такое. Ані грана лішняга не было ў ім, але не было і таго, што часам брыдзіць цела прафесіянальнага гімнаста, тых суцэльных вузлоў мускулаў, што, як звязкі змей, непрыгожа ходзяць пад скурай.

Яно было гладкае, цвёрдае, з шаўковай скурай. І дзіўнымі здаваліся пры шырыні плячэй дзявочая талія і вузкія моцныя клубы.

Не звярнуў на яго ўвагу толькі мастак, які сядзеў з альбомам на лежаку, ліхаманкава замалёўваючы жанчыну ў чорным. Жанчына стаяла ля самай вады, гледзячы ўдалячынь. Мастак толькі што прыехаў, выйшаў на пляж і ахнуў: перад ім стаяў жывы прататып смуткуючай маці для ягонай карціны.

А ён шукаў яго доўга. Вось ужо, сапраўды, не ведаеш, дзе знойдзеш, а дзе страціш.

Малады чалавек падышоў да старой і, схіліўшыся, пацалаваў яе ў скронь.

— Дзень добры, матуля… Не засумавала тут без мяне?

Схаваўшыся ўся ў яго абдымках, яна знізу гледзяла на яго і, нібы не ведаючы, што ёй рабіць, разгублена шаптала:

— Валерык… Сынок мой…

— Не сумна было?

— Што ты… Мора якое!.. І Лорачка… І Петра Мадэставіч… Валерык… Сыночак…

— Прабач, трошкі затрымаліся… Цяпер ужо — разам.

Мастак, гледзячы на іх, крэкнуў і падумаў, што ён — бездар і што яму трэ было б пісаць зусім другую карціну… Проста — маці і сын. Проста — шчасце.

…Петра Мадэставіч з'явіўся на пляж, калі маці пайшла ўжо адпачыць перад абедам, і, убачыўшы Валерыя, таксама ахнуў: "Ляпіць". Але падышоў, пазнаёміўся, пагаварыў і… сумеўся.

"Галаву хіба толькі… Вучоныя з такім целам не бываюць… Не паверыць ніхто".

…За абедам у вялізнай прахалоднай сталовай ён сядзеў у сваім кутку і здалёк назіраў, як васьмёрка тых, што прыехалі, заняла два ссунутыя сталы, як старая сядзела побач з сынам, якога ён агойтаўся ляпіць, як усе пачціва дагаджалі ёй, — і толькі тут, параўнаўшы вочы, і бровы, і выраз абліччаў, і тое агульнае ў рухах старой і маладога, здагадаўся, што перад ім маці і сын, і сам сабе свіснуў:

— Вось табе маеш… І паверыць нельга, што Тэкля свет Данілаўна нарадзіла такога.

А калегі Валерыя глядзелі толькі на яе, глядзелі ўлюблёнымі вачыма, бо, відаць, любілі яе сына.

Старая амаль не гаварыла з імі: напэўна, саромелася вясковай гаворкі. Але гонар усё больш поўніў яе сэрца, калі яна бачыла павагу ўсіх да сына. А сын часам усміхаўся ёй і звяртаўся да яе, таксама па-вясковаму, і тады сэрца старой аж аблівалася цеплынёю. Кожны раз.

Падышла сястра-гаспадыня.

— Вось, — ускінулася старая. — Вось гэта Ларысачка… А гэта, Ларысачка, мой сын.

Сястра паглядзела на яго і трохі пачырванела.

Валерый глядзеў на яе з добрай усмешкай. Нельга было не ўсміхнуцца з дабрынёй, зірнуўшы на такую. Ладненькая, маленькія ручкі, добрыя сінія вочы, пяшчотны румянец на твары. Наіўны маленькі рот, а ля яго хатнія, таксама наіўныя, ямачкі.

— Дзякуй вам за маці, — сказаў Валерый.

— Што вы, — пачырванела яна, — я вельмі яе…

І сумелася.

— Дзякуй, — яшчэ раз сказаў Валерый.

— А дзе Ярынька? — спытала старая.

— Гэта хто? — спытаў Валерый.

— Яраполк гэта, — сказала старая, — брацiк яе. Яны, Валерачка, без усiх засталiся. Адны. Ларысачка яго гадуе. Такi добры хлопчык.

— Ды дзе яму быць, — сказала Ларыса. — Зноў, пэўна, сабак ганяе.

— Ты яму — гасцiнчыка. — Старая падала сястры пакунак. — Гасцiнчыка нашага: слонiмскага. Там цукеркi такiя, "бульба беларуская", i антонаўка. Бо ў гэтых тутэйшых яблыках ан-нiякай смакаты няма: Як вата: I скажы яму, хай купаецца лепей. Восень скора, хай набiраецца сонцам.

Ларыса ўсё чырванела, паглядаючы то на яе, то на Валерыя, які стаяў і глядзеў на яе, пільна, з усмешкай.

Калі яна пайшла, а Валерый сеў, старая, хаваючы вочы, сказала:

— Добрая якая… Ну проста дзіва… Што ёй у старой бабе?… А яна…

І раптам — ні да чаго — сказала:

— І што дзецям у гэтых сабаках?

Сабакі гадаваліся ля сталоўкі. Было іх штук пяць, усе тлустыя, добрыя, кашлатыя, хоць ты іх на полюс холаду вязі, і ўсё дрэннай пароды. Яны ведалі людзей і за Петрай Мадэставічам, напрыклад, кідаліся табуном.

— Прыхлябацелі, — бурчаў скульптар. — Дармаеды. Нахлебнікі. Выселіць вас.

Сабакі матлялі хвастамі.

— Працаваць трэба, — бурчаў ён. — Бог падасць.

І выкладаў на жвір косткі, недаедкі і што іншае.