Уладзімір Караткевіч - Лісты не спазняюцца ніколі

- Што ж мы, звяры нейкія, - з-за сваёй шкуры ды дзяцей патапіць? Добра, хлопцы, будзем канчаць. А для вас гульба яшчэ не скончана. І давядзецца яшчэ Ваську Шуйскаму перад камарынскімі хлопамі с...... носам рэпу капаць.

Аб гэтым не памяталі. І свайго гора хапала на вяку.

Паштальён глядзеў, як цячэ ў яго разетку густы бурштынавы струмень варэння, і раптам уздрыгнуў, нейкім незвычайным голасам загаварыў раптам Грыгоры:

- Што такое?

Позіркі ўсіх пацягнуліся да яго, і ўсе пабачылі, што ліст ходзіць у яго руках.

- Ліст, ліст жа...

- Да чытай ты, - прыкрыкнуў на яго Сымон.

Грыгоры пачаў чытаць. Спачатку голас яго перарываўся, быццам ад смагі, але потым ён авалодаў сабой.

"Дзень добры, жонка мая Соф'я Пятроўна, і вам дзень добры, дзеці мае, Сымон Мікалаевіч і Маша Мікалаеўна.

Вось і давялося мне вам апошні ліст пісаць. Напісаў я яго раней, а зараз толькі дапісваю, таму што хочацца мне, каб вы ведалі, як загінуў твой, Сонечка, муж, а ваш, дзеці, бацька. Таму што адсюль мы наўрад ці выйдзем: два нашых батальёны немец разбіў, а мы зараз збіраемся паўзці балотамі, вярней за ўсё, ён нас тут парашыць. І, хутчэй за ўсё, я тут застануся, таму што са мной баец адзін са студэнтаў. Баіцца ён, шчанюк такі, здорава..."

Голас чытаючага сарваўся.

"...але вельмі мне яго шкада, таму што хоць і надзьмуўся ён, як голуб-дутыш, а жыць яму трэба, малады ён. Ты ўжо, Сонечка, даруй мне за гэта. Лепш бы, вядома, на тульскіх могілках ляжаць, ды і ў сваім балоце нядрэнна. Не вечна ён тут будзе - свае балоты сваімі і застануцца. А табе, ясачка мая, за ўсё дзякуй. Мы свой век нядрэнна пражылі. І хоць не такі я быў, як усе, ды затое ў бутэльку ніколі не заглядаў і рукі на цябе не ўзняў ніколі. Дзякуй за ўсё, за ласку, за параду, за тое, што сябе мне, цяжкаму чалавеку, аддала. Дом да тваёй смерці - твой, а потым няхай пароўну раздзеляць дзеці".

Паштальён глянуў на старую і пабачыў, што тая з безудзельна ўтаропленым кудысьці позіркам ледзь-ледзь і часта хітае галавой.

"...Дачушка, ты маці беражы, каму ж яшчэ і зразумець яе. А сама пражыві лёгка, не тое што мы. Шукай мужа па сэрцу, каб шкадаваў. І жыві з ім добра, дробязі розныя даруй. Часам і адному яму трэба будзе застацца. Мы, мужыкі, як сабакі: часам нам па лугу пабегаць трэба, паесці травы. Не бойся: будзе кахаць - не пойдзе ад цябе. А пойдзе - шэлег яму цана ў кірмаш. Ты ў мяне прыгажуня, разумніца - хопіць на твой век..."

- Я не пайшоў, - сказаў зяць і нахіліўся ніжэй над лістом.

- Яшчэ б табе пайсці, - уздыхнула маці.

- Тут у самым нізе першага ліста дапісана, - сказаў зяць.

"...Звестку пра мяне і пра ліст вам перадасць гэты студэнт, што са мною. Насаты такі. З ім жонцы толькі дзятлаў разводзіць. Прыкры хлопец, вечна вершы нейкія чытае. З Мінска. Прозвішча яму Русіновіч Грыша. Распытайце яго, як паміраў".

Зяць збянтэжана паглядзеў на жонку. Перарваў чытанне.

- Правільная характарыстыка, - яшчэ не вызваліўшыся ад сухасці, але ўжо з нейкім неўразумелым болем сказала яна.

- Далей чытай, - нецярпліва сказаў Сымон.

"...Сынок..."

Паштальён пачуў, як Сымон уздыхнуў.

"...Сынок. Ты даруй, многа вінаваты перад табой. Памятаеш, пасля таго, як ты аддубасіў дырэктаравага

сына. Каб ведаў я, што так будзе, што будзе маё сэрца балець у гэты дрэнны час за кожную аплявуху, што ты атрымаў, век бы не ўзняў рукі. Жыві. Маці беражы. Жанчыны - яны, брат, пакутуюць. Жаніся - раз. Пасуровей будзь першыя дні, а потым усё больш пяшчотай. Я вось не зразумеў гэтага, ды так усё жыццё і суравеў. І хацеў іншым быць, ды не мог. Характар у мяне, звычка ўжо такая - рыкаць. Ды і лёс мой - цяжкі.

І сястру не крыўдзі, сынок. Яна ў мяне дурнічка яшчэ і сэрцам гарачая. Узаўецца, наробіць дурыкаў. Несправядлівасць для яе - нож. А такім цяжка. Відаць, таму Марыйка такая, што я не песціў яе. І па галоўцы нават не пагладзіў. Дык ты яе за мяне, па галоўцы..."

Рука Сымона міжвольна пацягнулася і лягла на галаву сястры. І тая раптам усхліпнула, быццам удавіўшыся, і, перакуліўшы плеценае крэсла, кінулася з веранды кудысьці ў глыб саду, у бэз, у гушчар.

- Чаго гэта яна? - узняўся сын.

- Сядзі, Сымон, паклаў яму руку на плячо Грыгоры, - ты нічога не разумееш. Гэта лепей, што яна заплакала.

Сямён, быццам шукаючы ў кагосьці апоры, павярнуўся да маці і абняў яе за худыя, выгнутыя наперад плечы. З другога боку асцярожна падсела яго жонка і прыхілілася галавой да каленяў свякрухі. І маці раптам схілілася тварам да рукі Сымона і слабым, злёгку квохчучым голасам пачала паўтараць:

- Сенечка, Сенечка... і пра аплявуху, пра яе ўспоўніў.