Уладзімір Караткевіч - Лісты не спазняюцца ніколі

І сам узяўся за сякеру, гуляючы ўвагнаў яе ў дрэва па восі: ад засечкі да жарала дупла.

Ляцелі кавалкі кары, трэскі. Паступова, святлеючы па краях здаровай карой, ачышчалася пашкоджанае

месца. Яно мела форму сігары.

Пятро пачаў кароткімі точнымі рухамі выкалупліваць з драўніннай раны зляжалую пацяруху. За ёю пайшлі бялявыя пласты птушынага памёту, перамешаныя з пер'ямі. І раптам, калі дупло было ўжо зусім ачышчана, да ног Пятра выкаціўся жухлы шар, падобны на камяк мінулагодніх лісцяў у вожыкавым гняздзе, пад вываратнем.

- Гэта што яшчэ за дрэнь, - капнуў яго ботам Прахор.

Лёгка разваліўся ад удару бясфоменны камяк. Стукнула аб корань дрэва бляшаная каробачка. Фарбу на ёй яшчэ не паспела з'есці да канца ржа. Пятро падняў каробачку.

- Кінь ты яе, Пятрусь, - папрасіў Прахор, - можа, дрэнь якая. Тузане - і пойдзеш на той свет, да Абрама па піва.

Пятро, не случаючы, адчыніў каробачку, выцягнуў скрутачак, разгарнуў.

Праз пяць хвілін ён сядзеў на пукатым корані, а Прахор заглядаў у лісток праз яго плячо...

...Маўчанне перапыніў Прахор:

- Н-так, былі справы.

- Шкада, мяне там не было, - сказаў Пятро, - я б гэтым хлопцам не даў загінуць. Дрыгва ж праходная. Ах, сволачы, як яны над нашым братам!

- І адрас ёсць?

- І адрас ёсць. Гэты ліст абавязкова адаслаць трэба.

- Ды іх і ў жывых нікога няма, напэўна. Тулу - сам ведаеш, абложвалі.

- І ўсё адно трэба. Ты падумай, як яны чакаюць, калі жывыя. Пакуль пахавальнай няма ў руках - не стамляецца чакаць чалавек. Хоць усё жыццё.

У жэстах Пятра, у яго няспешнай грунтоўнасці і паважнасці, у важкіх словах заўсёды было нешта такое, што прымушала людзей падпарадкоўвацца яму, нават калі яны былі пажылымі. Прахор не быў выключэннем і таму хітнуў галавою, згаджаючыся.

А Пятро ўстаў і акінуў дуб прасветленым позіркам. Дрэва, вызваліўшыся ад расы, спакойна і шырока разлапіла галіны.

- Пачнем, ці што? - спытаў Прахор.

- Гэта чаго пачнем? Ён нам такую ласку зрабіў, а мы "пачнем". Не ўжо, дудкі. Збірай рэчы.

І, узяўшы на плячо сякеру, сказаў задумліва:

- Трэба будзе ў Васілевічы схадзіць, купіць мех цэменту, каб рану яму заштукаваць.

Калі яны ўжо даволі далёка адышлі ад дуба, Прахор раптам спыніўся:

- А старшыні што скажам?

- Пайшоў ён да д'ябла, - сказаў Пятро, - яму наогул за такі загад трэба было б макітру зняць. Такога цара сячы...

Памаўчаў і буркнуў:

- Аддам тыя дубовыя бярвенні, што ў мяне каля адрыны.

- Ды табе ж калодзеж даўно абшыць трэба.

- А яго засыплю, калодзеж. Нічога, за вадою можна схадзіць і да суседа.

Прахор пакруціў галавой. Потым сказаў з'едліва:

- Ты падумаў, што табе хатні пракурор скажа? Яна унь, надоечы, з Марынай маёй на ферме лаялася - дык старшыня са страху да стаўкоў уцёк і там дзве гадзіны сядзеў.

На грубаватым абліччы Пятра з'явілася задаволеная ўсмешка:

- Нічога яна не скажа. Дрэнна ты яе ведаеш. Гэта, брат...

Ён пашукаў слова, не знайшоў яго і паўтарыў тое, што сказаў раніцай:

- Гэта, брат, такая ласачка, такая... жонка.

Паштальён быў цыбаты і калматы, як шчанюк ірландскага сетэра. І вочы былі такія самыя, вясёлыя і легкаважныя. Раніца была гожай; з садоў наносіла водарам антонаўкі; учора было добрае кіно: газетныя прагнозы наконт "халоднай вайны" цяплелі.

І, галоўнае, Верка, калі ён сказаў ёй, што скончыў курсы і працуе паштальёнам апошні месяц, згадзілася пайсці з ім пасля ў кіно, - глядзелі другую серыю "Вайны і міра", і ўсё гэта было здорава шыкарна, - у гарадскі сад, і там яны двойчы пацалаваліся.

Больш яна не дазволіла, але затое сказала яму, што яна даўно кахае яго, як Наташа П'ера, а тое, што яе праводзіў Лёнька з Кітаёўскай вуліцы, дык гэта сумная памылка, і яна, наогул, хацела пазлаваць яго за тое, што ён такі дурны і вечна глядзіць у кнігі, а не на яе.

Таму паштальён шырока і даволі бязглузда ўсміхаўся. І ва ўсіх прахожых ад гэтага таксама трошкі цяплела на душы.

Ён ішоў па старой, зусім яшчэ "павятовай" вуліцы з маленькімі асабнячкамі і цяжкімі разьблёнымі брамамі. Вуліца ўся прапахла кропам, душным пахам ваўчкоў.

Жыць бы на такой вуліцы ды жыць. І таму паштальён, падыходзячы да невялічкага доміка з круглым паддашкавым акном, адчуў сябе незручна. Учора ў суседнім асабняку яму сказалі, што ў гэтым доме свежая смерць.

Ён вынуў з сумкі пухлы шэры канверт і таргануў за кальцо, вялікім намаганнем надаўшы твару патрэбны выраз: не журботны, а дзелавы і трошкі спачуваючы.

Праходзячы дарожкай пад бэзамі, на верхавінках якіх яшчэ заставаліся плодзікі, падобныя на карычневые птушыныя дзюбы, ён паспеў заўважыць, што на новай прыбудаванай верандзе сядзяць тры чалавекі.