Уладзімір Караткевіч - Лісты не спазняюцца ніколі

- Пойдзем, - сказаў студэнт.

Замест адказу пажылы выцягнуў з кішэні бляшаную каробачку з-пад манпансье і высыпаў з яе сабе на

далонь кучку зялёнага буйнога тытуню. Скруціў дзве вялікія самакруткі і паклаў іх каля дубовага кораня. Астатняе пусціў па ветры.

- Ды пойдзем жа, чаго вы?

- Адкасніся.

І ён спакойна выцягнуў з кішэні ліст паперы і агрызак пляскатага цяслярскага алоўка

- Жыць спяшаешся, сукін сын, - жорстка сказаў ён, - а ў мяне дачка і хлопец. Павінны яны пра мяне даведацца, калі мы адсюль не выйдзем? Тваё прозвішча як?

- Русіновіч Рыгор.

- Грышка, значыцца.

І заслініў агрызак. Студэнт паспеў заўважыць, што вялікі ліст спісаны з двух бакоў - месца заставалася

зусім мала. Пажылы падпісаў некалькі слоў над тэкстам, павярнуў ліст і, разгладзіўшы яго, няспешна дапісаў некалькі сказаў на вольным месцы. Потым вынуў з кішэні квадратны абрэзак квячастай цыраты, загарнуў у яе пісьмо, паклаў скрутак у бляшанку, падумаў трошкі, сцягнуў з галавы пілотку і, вывернуўшы яе накшталт торбы, туга закруціў бляшанку ў тканіну.

Потым узняўся і размераным крокам падышоў да дуба. Студэнт толькі тут заўважыў, што на вышыні чалавечага росту ў змаршчакаватай кары дрэва цямнее невялікае дупло. Пажылы прасунуў у яго руку - раздалося лёгкае шорганне.

- Ну вось, - сказаў пажылы, - калі яшчэ птушкі гняздо саўюць будучай вясной - зусім добра будзе. Пад птушыным памётам кожная рэч колькі хочаш праляжыць і не сапсуецца...

І, прысеўшы на кукішкі, пагладзіў корань дуба:

- Гэх, як ты зямлю ўпакаваў, старык. Ну, жыві.

Потым, звярнуўшыся да маладога, жорстка, з непрыемнай усмешкай, сказаў яму:

- Чаго вылупіўся? Давай патроны, мне патрэбней. І не забудзь у выпадку чаго адрас: Тула... На вось, вазьмі паперку, выйдзеш, скажаш і наконт гэтага дупла, няхай адшукаюць.

І, паглядзеўшы на хлопца з нейкім незразумелым шкадаваннем, сказаў:

- Ну, бяры ногі ў рукі.

Студэнт густа наліўся крывёю і шпурнуў да яго ног вінтоўку.

- З якой ласкі я адзін пайду?

- А што лепей? Здыхаць разам?

- Жыць разам, - дрыжучы куткамі рота, сказаў студэнт.

У адказ на гэта пажылы закурыў адну з самакрутак.

- Жыць, - сказаў ён. - Што ты разумееш ў жыцці? Бабу, бадай што, ні разу не цалаваў?

- Шмат разоў, - сказаў студэнт.

Па яго адчайна-хвацкім твары відаць было, што ён брэша, і, магчыма, таму пажылы апусціў вочы і з натугай вымавіў:

- Ну і што з таго? Гэта табе не певень: захлопаў крыламі, пабег, дагнаў... У мяне вось дачцэ трынаццаць год ды сыну шаснаццаць - вырастуць. Я ўжо ўсё на зямлі зрабіў і зразумеў. - І прыбавіў з той самай непрыемнай усмешкай: - Разам папаўзем - як „га" перастраляюць. Яны такія. Нехта няхай прыкрывае.

- Ну дык давайце вы паўзіце, - нервова сказаў студэнт, - я адзін, мне гадаваць няма каго.

Пажылы сціснуў сківіцы. Няроўны буры загар папоўз па яго шчоках.

- Паўзі, маць тваю...

І тут студэнт сеў поруч з ім, узяў тонкімі далонямі за руку, загаварыў лісліва-радасным голасам:

- А я ж толькі зараз падумаў...Я ж не змагу адзін, я не прайду балотам. Я ж гарадскі, лесу не ведаю... Хочаш не хочаш, а трэба вам ісці са мной.

Ён быў непрыстойна ўзрадаваны сваёй выдумкай. Гэта было зразумела ўсякаму. Але ён, відаць, знайшоў добры выхад, таму што пажылы амаль з палёгкаю ўздыхнуў і махнуў рукой:

- Добра. Тады давай хутчэй.

Праз пяць хвілін яны паўзлі па дрыгве, пляскатыя, як жабы. Твань падымалася адразу за імі, сіпела бурбалачкамі паветра з зялёнага, мяккага, як губка, кіліма, што прыкрываў іржавую жыжку.

Спераду, метраў праз дзвесце, бачныя былі першыя жыдкія хмызы: скарлючаныя, кволыя дзеці дрыгвы.

Гэта было нямнога - дзвесце метраў. Але гэта было як цэлае жыццё. Асабліва таму, што ланцуг праследавацеляў ужо выйшаў на паляну і цягнуўся па калена ў густой траве.

- Сто пяцьдзесят метраў...Сто... Восемдзесят... Пяцьдзесят.

Рукі па плечы ўваходзяць у твань. Яны цяжэй за ўсё, гэтыя апошнія метры з чырвонымі ад крыві - зрэзаў сівец - і балотнай гразі рукамі.

- Пяцьдзесят... Сорак пяць... Сорак чатыры.

- Feuer!

Свіст. Фантанчыкі вады вакол.

"Лепшы медзі сабе памятнік справіў я..."

Кідаюць гранаты.

У бурых фантанах вады залатыя іскры сонца.

Таргануліся ногі пажылога.

У віруючай варонцы, у чорнай, як чай, вадзе круцяцца сцябліны сіты.

Нясмелы світанак прабіваўся ў шчыліны адрыны. Шэрая мяккая пляма лягла на шчаку спячага чалавека. І той адразу, быццам чакаў гэтага, адкрыў вочы. Ён пабачыў груды сена, якія клубіліся ў паўцемры, брудна-шэры камяк ластаўчына гнязда пад вільчаком, галаву жонкі, што прыткнулася яму пад паху.