J. Tolkien - In de ban van de Ring

Frodo was bij de slag aanwezig geweest, maar had het zwaard niet getrokken, en zijn voornaamste rol was geweest de hobbits in hun woede om hun verliezen te beletten diegenen van hun vijanden die de wapenen hadden neergeworpen te doden. Toen de strijd voorbij was en de daaropvolgende werkzaamheden waren verricht, voegden Merijn, Pepijn en Sam zich bij hem en zij reden met de Katoens terug. Zij aten een laat middagmaal en toen zei Frodo met een zucht: ‘Welnu, ik veronderstel dat de tijd gekomen is om met de “Chef” af te rekenen!’

‘Ja, inderdaad, hoe eerder hoe beter,’ zei Merijn. ‘En wees niet te zachtzinnig! Hij is ervoor verantwoordelijk dat deze schurken hier gekomen zijn en voor al het kwaad dat zij hebben gedaan.’ Boer Katoen verzamelde een escorte van twee dozijn stevige hobbits. ‘Want we weten niet of er nog schurken op Balingshoek achtergebleven zijn,’ zei hij. ‘Dat zou kunnen.’ Toen gingen zij te voet op weg. Frodo, Sam, Merijn en Pepijn gingen voorop. Het was een van de treurigste uren van hun leven. De grote schoorsteen rees voor hen op; en toen zij dichter bij het oude dorp aan de andere kant van het Water kwamen, zagen zij, tussen rijen nieuwe, goedkoop uitziende huisjes aan weerskanten van de weg, de nieuwe molen in heel zijn dreigende en smerige afzichtelijkheid: een groot gebouw van baksteen dat over de stroom heen was opgetrokken, dat hem met stomend en stinkend afvalwater bevuilde. Langs de hele Weg van Bijwater was iedere boom geveld. Toen ze de brug overstaken en naar de Heuvel opkeken stokte hun de adem in de keel. Zelfs Sams visioen in de Spiegel had hem niet voorbereid op wat zij nu zagen. De Oude Graanschuur aan de westzijde was omvergehaald, en haar plaats werd ingenomen door een rij geteerde keten. Alle kastanjebomen waren verdwenen. De bermen en heggen waren vernield. Grote wagens stonden schots en scheef in een veld waarvan het gras finaal was vertrapt. Het Balingslaantje was een gapende zand- en kiezelgroeve. Balingshoek erboven was onzichtbaar door een groep grote hutten. ‘Ze hebben hem omgehakt!’ riep Sam uit. ‘Ze hebben de Feestboom omgehakt!’ Hij wees naar de plek waar de boom had gestaan waaronder Bilbo zijn Afscheidsrede had gehouden. Hij lag gekapt en dood op het veld. Alsof dit de laatste strohalm was, barstte Sam in tranen uit. Maar gelach maakte hier een einde aan. Een verwaand uitziende hobbit hing over een laag muurtje van het erf van de molen. Zijn gezicht was beroet en zijn handen waren zwart. ‘Vin’ je ’t niet leuk, Sam?’ spotte hij. ‘Maar je bent altijd halfzacht geweest. Ik dacht dat je ’m gesmeerd was met een van die schepen waarover je altijd babbelde: varen, varen. Waarom ben je teruggekomen? We hebben nu werk te doen in de Gouw.’

‘Dat zie ik,’ zei Sam. ‘Geen tijd om te wassen, maar alleen om over de muur te kijken. Maar kijk eens, meester Roothooft, ik heb nog wat rekeningen te vereffenen hier in dit dorp, en maak jij het niet nog erger met je spotternij, of je krijgt een rekening die te groot is voor jouw beurs.’ Ted Roothooft spoog over de muur. ‘Verdraaid,’ zei hij. ‘Je kunt me niets doen. Ik ben een vriend van de Chef. Maar hij zal jou wel wat doen als je nog eens een grote mond tegen me opzet.’

‘Verspil niet meer woorden aan die dwaas, Sam!’ zei Frodo. ‘Ik hoop dat er niet veel meer hobbits zijn die zo zijn geworden. Het zou meer last geven dan alle schade die de Mannen hebben aangericht.’

‘Je bent vies en onbeschoft, Roothooft,’ zei Merijn. ‘En ook heb je ’t zwaar mis. We zijn net op weg naar de Heuvel om je dierbare Chef af te zetten. Met zijn Mannen hebben we al afgerekend.’ Ted gaapte hen aan, want op dat ogenblik zag hij pas het escorte dat nu op een teken van Merijn over de brug kwam marcheren. Hij rende naar de molen terug en kwam met een hoorn naar buiten en blies er hard op. ‘Spaar je adem!’ zei Merijn lachend. ‘Ik heb een betere.’ Toen pakte hij zijn zilveren hoorn op en blies erop, en een klare roep schalde over de Heuvel; en uit de holen en schuren en armzalige huizen van Hobbitstee antwoordden de hobbits, en kwamen naar buiten stromen, en onder gejuich en het aanheffen van luide kreten volgden zij de compagnie de weg op naar Balingshoek. Aan het einde van het laantje bleven ze staan, en Frodo en zijn vrienden gingen verder; en ze kwamen ten slotte bij de plaats die hen eens zo dierbaar was geweest. De tuin stond vol hutten en keten, sommige zo dicht bij de oude westelijke ramen, dat zij al hun licht afsneden. Overal lagen hopen afval. De deur was beschadigd, de ketting van de bel hing er los bij en de bel ging niet over. Toen ze klopten kwam er geen antwoord. Ten slotte zetten zij hun schouders er tegenaan en de deur gaf mee. Ze gingen naar binnen. Het stonk er en er lagen hopen vuil en rommel: de woning scheen een tijdlang niet te zijn gebruikt.

‘Waar houdt die ellendige Lotho zich schuil?’ vroeg Merijn. Ze hadden alle vertrekken doorzocht, maar geen andere levende wezens aangetroffen dan ratten en muizen. ‘Zullen we de anderen de keten laten doorzoeken?’

‘Dit is nog erger dan Mordor!’ zei Sam. ‘Eigenlijk veel erger. Je beseft het omdat het je thuis is, en je je herinnert hoe het was voordat het helemaal werd verwoest.’

‘Ja, dit is Mordor,’ zei Frodo. ‘Een van zijn werken. Saruman heeft al die tijd zijn werk gedaan, ook toen hij dacht dat hij voor zichzelf werkte. En zo is het ook met degenen die Saruman heeft bedrogen, zoals Lotho.’ Merijn keek met ontzetting en walging om zich heen. ‘Laten we naar buiten gaan!’ zei hij. ‘Als ik had geweten wat voor kwaad hij allemaal had veroorzaakt, zou ik mijn tabakszak door Sarumans keel hebben geduwd.’

‘Ongetwijfeld, ongetwijfeld! Maar dat heb je niet gedaan, en daarom kan ik je nu welkom heten.’ Daar bij de deur stond Saruman in eigen persoon, en hij zag er weldoorvoed en zelfingenomen uit: zijn ogen schitterden van boosaardigheid en vermaak. Frodo kreeg plotseling een ingeving. ‘Sjappie!’ riep hij uit. Saruman lachte. ‘Dus je hebt de naam al gehoord? Mijn volk placht mij zo te noemen in Isengard, naar ik meen. Mogelijk een teken van genegenheid. [6] De naam was vermoedelijk oorspronkelijk Orks: shappû betekent ‘oude man’. Maar blijkbaar verwachtte je niet mij hier aan te treffen.’

‘Inderdaad,’ zei Frodo. ‘Maar ik had het kunnen raden. Een beetje boosaardigheid op een gemene manier: Gandalf heeft me gewaarschuwd dat je daar nog altijd toe in staat was.’

‘Nou en of,’ zei Saruman, ‘en niet zo’n klein beetje. Ik heb om jullie moeten lachen, hobbitriddertjes, toen ik jullie met al die grote lieden zag rijden, zo veilig en zo zelfingenomen. Jullie dachten dat je het er zo goed had afgebracht en alleen maar terug hoefde te gaan om het lekker rustig in je land te hebben. Sarumans huis mocht helemaal worden verwoest, en hij kon de deur uit worden gegooid, maar niemand mocht aan jullie huizen komen, hè? O nee. Gandalf zou jullie zaken wel opknappen.’ Saruman lachte opnieuw. ‘Dat had je maar gedacht! Wanneer zijn werktuigen hun taak hebben gedaan, dankt hij ze af. Maar jullie moesten achter hem aan sjouwen, lummelend en pratend en twee keer zo ver omrijden als nodig was. Welnu, dacht ik, als het zulke stommelingen zijn, zal ik ze vóór zijn en ze een lesje leren. Kwaad moet met kwaad worden vergolden. Het zou een hardere les zijn geweest als jullie me nog wat meer tijd en meer Mannen hadden gegeven. Maar toch heb ik al veel gedaan dat jullie niet mee zal vallen om in jullie levensdagen te herstellen of ongedaan te maken. En het zal prettig zijn om daaraan te denken en tegenover het mij aangedane onrecht te stellen.’

‘Welnu, als je daar genoegen in schept,’ zei Frodo, ‘heb ik medelijden met je. Het zal alleen in je herinnering een plezier zijn, vrees ik.

Ga onmiddellijk weg en kom nooit meer terug!’ De hobbits van de dorpen hadden Saruman uit een van de hutten zien komen en verdrongen zich onmiddellijk bij de deur van Balingshoek. Toen ze Frodo’s bevel hoorden mompelden zij boos: ‘Laat hem niet gaan! Dood hem! Hij is een schurk en een moordenaar. Dood hem!’ Saruman keek rond naar hun vijandige gezichten en glimlachte. ‘Dood hem!’ spotte hij. ‘Dood hem, als jullie denken dat jullie met genoeg zijn, m’n dappere hobbits.’ Hij ging rechtop staan en keek hen dreigend aan met zijn zwarte ogen. ‘Maar denk niet dat ik, toen ik al mijn goederen verloor, ook al mijn macht kwijtraakte. Wie mij durft aan te raken zal vervloekt zijn. En als mijn bloed de Gouw bevlekt, zal hij verdorren en nooit meer worden genezen.’ De hobbits deinsden terug. Maar Frodo zei: ‘Geloof hem niet. Hij heeft al zijn macht verloren, behalve zijn stem die jullie nog kan overbluffen en misleiden, als je ’t toestaat. Maar ik wil niet dat hij gedood wordt. Het is nutteloos om wraak met wraak te vergelden: dat haalt niets uit. Verdwijn, Saruman, en neem de kortste weg!’