Connie Willis - Zwarte winter

Dunworthy voelde zich ineens moe en ging zitten. Slecht nieuws. Een of andere infectie. Bloeddruk 96, pols 120, temperatuur 39,5. De enige andere technicus van Oxford afgereisd naar Wales en de secretaresse van Basingame in Londen voor de kerstinkopen. En Kivrin zat ergens in het jaar 1320, dagen of weken te vroeg of te laat. Of maanden.

De broeder deed vast melk en suiker in een kopje en begon te roeren terwijl de snelkoker pruttelde. De vrouw leek in slaap te zijn gevallen.

Dunworthy staarde naar haar terwijl hij over de verschuiving nadacht. Volgens Badri wezen de eerste resultaten op een minimaal tijdverlies, maar dat was slechts een voorlopige uitkomst. Badri had twee weken verlies waarschijnlijk genoemd en dat leek meer voor de hand te liggen.

Hoe verder een historicus terug in de tijd werd gestuurd, hoe groter de gemiddelde tijdverschuiving. Voor de twintigste eeuw ging het meestal maar om een paar minuten, voor de achttiende om een paar uur. Magdalen College, dat nog steeds onbemande testen in de renaissance uitvoerde, had te maken met een verschil van drie tot zes dagen.

Maar dat waren slechts gemiddelden. Het verschil was voor iedere reiziger anders en je kon onmogelijk een exacte voorspelling doen. Bij een reis naar de negentiende eeuw was wel eens een verschuiving van achtenveertig dagen opgetreden, terwijl er in onbewoonde gebieden vaak helemaal geen verschil te merken was.

En net zo vaak leek het een willekeurig, grillig verschijnsel te zijn. Bij de eerste proefnemingen, in de jaren twintig gedaan voor de Twintigste Eeuw, was Dunworthy vanaf de lege binnenplaats van Balliol teruggestuurd naar de veertiende september 1956, twee uur in de nacht. Er was slechts drie minuten verschil geweest, maar toen ze hem om acht minuten over twee weer terughaalden, bedroeg de verschuiving bijna twee uur, met als gevolg dat hij bijna boven op een student was geland die na een avondje stappen naar binnen wilde sluipen.

Kivrin kon er wel een halfjaar naast zitten en geen flauw idee hebben wanneer het rendez-vous was. En Badri was naar de pub gerend om te zeggen dat ze haar moesten terughalen.

Mary kwam binnen. Ze had haar jas nog aan. Dunworthy stond op. ‘Is er iets met Badri?’ vroeg hij, bang voor het antwoord.

‘Hij is nog in de eerstehulp,’ zei ze. ‘We hebben zijn registratienummer nodig en we kunnen zijn dossier niet vinden in het archief van Balliol.’

Haar grijze haar zat weer in de war, maar verder was ze even zakelijk als wanneer ze met Dunworthy over een van zijn studenten praatte.

‘Hij is geen werknemer van Balliol,’ zei Dunworthy opgelucht. ‘Technici worden wel aan een faculteit toegewezen, maar formeel zijn ze in dienst van de universiteit.’

‘Dan ligt zijn dossier bij het centraal bureau. Goed. Weet je of hij de afgelopen maand het land uit is geweest?’

‘Hij heeft twee weken geleden in Hongarije een test voor de Negentiende Eeuw gedaan. Sindsdien is hij weer hier.’

‘Heeft hij geen familiebezoek uit Pakistan gehad?’

‘Daar heeft hij geen familie. Hij behoort tot de derde generatie immigranten. Weet je al wat hij mankeert?’

Ze luisterde niet. ‘Waar zijn Gilchrist en Montoya?’

‘Je had tegen Gilchrist gezegd dat hij hierheen moest komen, maar ik heb hem in de wachtkamer niet gezien.’

‘En Montoya?’

‘Zij is meteen na Kivrins vertrek weggegaan,’ zei Dunworthy.

‘Weet je ook waarheen?’

Dat heeft ze niet gezegd, dacht Dunworthy, je was er zelf bij. ‘Ik neem aan dat ze weer naar Witney is gegaan. Ze wil zoveel mogelijk zelf bij de opgraving aanwezig zijn.’

‘Opgraving?’ zei Mary, alsof ze daar nooit iets over gehoord had.

Er is iets aan de hand, dacht hij. Ze weet iets. ‘In Witney,’ zei hij. ‘Een boerderij van Monumentenzorg. Ze graaft een middeleeuws dorp op.’

‘Witney?’ zei ze, met een ontdaan gezicht. ‘Ze moet meteen terugkomen.’

‘Zal ik proberen haar op te bellen?’ zei Dunworthy, maar Mary was al naar de broeder bij de serveerwagen gegaan.

‘U moet iemand voor me ophalen in Witney,’ zei ze tegen hem. Hij zette zijn kopje neer en trok zijn uniformjasje aan. ‘Bij de archeologische opgraving van Monumentenzorg. Ze heet Lupe Montoya.’ Ze ging met de broeder de deur uit.

Dunworthy dacht dat ze meteen zou terugkomen zodra ze de broeder alle instructies had gegeven, maar ze bleef weg. Hij liep de gang op. Mary en de broeder waren niet te zien, alleen de zuster van de eerstehulpafdeling.

‘Het spijt me, meneer.’ Ze versperde hem de weg, net als de administratrice had gedaan. ‘Dokter Ahrens wil dat u hier op haar wacht.’

‘Ik ga het gebouw niet uit. Ik moet mijn secretaris bellen.’

‘Ik zal een telefoon voor u halen, meneer,’ zei ze op kordate toon. Ze draaide zich om en keek de gang in.

Gilchrist en Latimer kwamen aanlopen. ‘… en ik hoop dat Kivrin in de gelegenheid is een sterfgeval te observeren,’ zei Gilchrist. ‘In de veertiende eeuw stonden de mensen heel anders tegenover de dood dan wij. Sterven was een alledaags en geaccepteerd deel van het leven en de middeleeuwers waren niet in staat het als een verlies of als een reden tot verdriet te zien.’

De zuster trok Dunworthy aan zijn mouw. ‘Gaat u rustig weer naar binnen, dan haal ik een toestel voor u.’

Ze ging Gilchrist en Latimer tegemoet. ‘Wilt u mij maar volgen?’ zei ze en bracht ook hen naar de wachtkamer.

‘Ik ben Waarnemend Hoofd van de faculteit Geschiedenis,’ zei Gilchrist met een dreigende blik naar Dunworthy. ‘Badri Chaudhuri valt onder mijn verantwoordelijkheid.’

‘Natuurlijk, meneer. Dokter Ahrens komt zo bij u.’ Ze deed de deur dicht.

Latimer legde zijn paraplu en Mary’s boodschappentas op twee stoelen. Blijkbaar had hij alles opgeraapt wat Mary in het lab op de grond had gegooid. Dunworthy zag de doos met de sjaal en een van de knalbonbons boven de rand uitsteken. ‘We konden geen taxi krijgen,’ zei Latimer hijgend. Hij ging op een stoel naast de spullen zitten. ‘We moesten met de metro.’

‘Waar komt de stagiair vandaan die u eerst wilde gebruiken, die Puhalski?’ vroeg Dunworthy. ‘Ik moet hem spreken.’

‘Waarover dan wel, als ik vragen mag? Of hebt u tijdens mijn afwezigheid heel Middeleeuwen overgenomen?’

‘Het is absoluut noodzakelijk dat iemand de lokalisatie controleert.’

‘U zou maar al te graag zien dat er iets fout ging, nietwaar? U hebt van het begin af aan dwarsgelegen.’

‘Dat er iets fout ging?’ zei Dunworthy ongelovig. ‘Dat is al gebeurd. Badri ligt bewusteloos in het ziekenhuis en we hebben geen idee of Kivrin wel op de goede plaats en in de goede tijd terecht is gekomen. U hebt gehoord wat Badri zei. Er is iets mis met de lokalisatie. We moeten er een technicus bij halen om uit te vinden wat.’

‘Ik heb weinig vertrouwen in uitspraken van iemand die onder de invloed van verdovende middelen of endorfinen of wat dan ook verkeert,’ zei Gilchrist. ‘En mag ik u eraan herinneren, meneer Dunworthy, dat het enige probleem met betrekking tot deze reis het aandeel van Twintigste Eeuw is? Puhalski deed zijn werk volstrekt naar behoren. Ik heb Badri alleen maar ingeschakeld omdat u zo aandrong. Dat had ik dus beter kunnen laten.’

De deur ging open en ze draaiden alle drie hun hoofd om. De zuster kwam binnen met een draagbare telefoon, gaf die aan Dunworthy en maakte dat ze wegkwam.

‘Ik moet Brasenose bellen om te zeggen waar ik ben,’ zei Gilchrist.

Dunworthy sloeg geen acht op hem, klapte het beeldscherm van de telefoon op en belde naar Jesus. ‘Ik heb de namen en telefoonnummers van al jullie technici nodig,’ zei hij tegen de secretaresse van de waarnemende rector. ‘Er is zeker niemand hier gebleven voor de vakantie?’

Dat was niet het geval. Hij noteerde de namen en telefoonnummers op een van de ziekenhuisbrochures, bedankte de secretaresse en verbrak de verbinding. Daarna begon hij het lijstje af te werken.