Connie Willis: Zwarte winter

Voor Laura en Cordelia,

mijn Kivrins

Mijn bijzondere dank gaat uit naar hoofdbibliothecaris Jamie LaRue en de overige medewerkers van de Greeley Public Library voor hun eindeloze en onschatbare hulp.

Verder ben ik veel verschuldigd aan Sheila, Kelly, Frazier, Cee en vooral Marta, mijn dierbare vrienden.

‘Opdat niet alles vergeten worde en verloren ga voor hen die na ons komen, heb ik, die zoveel kwaad heb gezien dat de gehele wereld wel in de greep van de Boze lijkt te zijn geraakt, wachtend op mijn dood tussen de doden, alle dingen opgeschreven waarvan ik getuige ben geweest.

En voor het geval dit geschrift tezamen met de schrijver en de arbeid met de arbeider verloren gaat, heb ik perkament achtergelaten ten behoeve van de gelukkige van Adams zaad die deze pestilentie mocht overleven, om het werk voort te zetten dat door mij is begonnen…’

Dunworthy deed de deur van het laboratorium open en prompt besloegen zijn brilleglazen. ‘Ben ik te laat?’ zei hij, terwijl hij met een ruk zijn bril afnam en naar Mary loensde.

‘Doe de deur dicht,’ zei ze. ‘Ik versta je niet door de herrie van die afschuwelijke kerstliedjes.’

Dunworthy deed de deur dicht, maar van de binnenplaats was nog steeds de melodie te horen van ‘Komt allen te samen’. ‘Ben ik te laat?’ zei hij weer.

Mary schudde haar hoofd. ‘Je hebt alleen Gilchrists toespraak gemist.’ Ze leunde naar achteren in haar stoel om Dunworthy in staat te stellen naar de kleine observatieruimte te lopen. Ze had haar jas en wollen muts uitgedaan en op de enige andere stoel gelegd, samen met een grote boodschappentas vol pakjes. Haar grijze haar was in de war, alsof ze het met haar handen een beetje had gefatsoeneerd nadat ze haar muts had afgezet. ‘Een erg lange toespraak over de eerste tijdreis van Middeleeuwen,’ zei ze, ‘en over de faculteit van Brasenose die zijn rechtmatige plaats als juweel in de kroon der geschiedenis inneemt. Regent het nog?’

‘Ja,’ zei hij, zijn brilleglazen droogwrijvend aan zijn sjaal. Hij haakte de dunne poten achter zijn oren en ging naar de glazen afscheiding om naar het net te kijken. Midden in het lab lag een uit elkaar gevallen houten kar, omringd door omgekeerde dozen en kisten. Erboven hingen de beschermende plooien van het net, gedrapeerd als een parachute van gaas.

Bij een van de kisten stond Kivrins mentor Latimer, die er ouder en nog breekbaarder uitzag dan anders. Montoya stond bij het bedieningspaneel, gekleed in een spijkerbroek en een terroristenjack, en keek ongeduldig op haar digitale horloge. Badri zat voor het paneel iets in te tikken en keek fronsend naar de beeldschermen.

‘Waar is Kivrin?’ zei Dunworthy.

‘Ik heb haar niet gezien,’ zei Mary. ‘Maar ga toch hier zitten. De afspraak was om twaalf uur en ik betwijfel sterk of ze haar dan ook echt kunnen lanceren. Vooral als Gilchrist nog zo’n toespraak houdt.’

Ze legde haar jas over de rugleuning van haar eigen stoel en zette de tas met pakjes bij haar voeten op de grond. ‘Ik hoop werkelijk dat dit niet de hele dag gaat duren. Ik moet mijn achterneef Colin om drie uur ophalen van het station. Hij komt met de metro.’

Ze rommelde in haar boodschappentas. ‘Mijn nicht Deirdre zit met de feestdagen in Kent en ze heeft mij gevraagd op hem te passen. Ik hoop dat het niet de hele tijd regent als hij er is,’ zei ze, nog steeds zoekend. ‘Hij is twaalf en erg aardig, heel intelligent ook, hoewel zijn taalgebruik gewoon afgrijselijk is. Alles is necrotisch of apocalyptisch. En Deirdre laat hem veel te veel snoepen.’

Ze bleef maar in de boodschappentas spitten. ‘Ik heb een kerstcadeautje voor hem gekocht.’ Ze haalde een smalle doos met rode en groene strepen te voorschijn. ‘Ik had gehoopt dat ik klaar zou zijn met mijn inkopen voordat ik hier kwam, maar het goot en ik kan dat vreselijke digitale carillon in High Street maar kort verdragen.’

Ze deed de doos open en sloeg het pakpapier terug. ‘Ik heb geen idee wat jongens van twaalf tegenwoordig dragen, maar een sjaal is van alle tijden, vind je niet, James? James?’

Hij had zonder iets te zien naar de beeldschermen staan staren en draaide zich om. ‘Wat?’

‘Ik zei dat een sjaal altijd een goed kerstgeschenk voor een jongen is, vind je niet?’

Hij keek naar de sjaal die ze omhooghield. Het was er een van donkergrijze geruite wol. Als jongen zou hij hem voor geen goud hebben gedragen en dat was vijftig jaar geleden. ‘Ja,’ zei hij, en draaide zich weer om naar de dunne glazen wand.

‘Wat heb je, James? Is er iets aan de hand?’

Latimer pakte een met koper afgezet kistje op en keek verward om zich heen, alsof hij was vergeten wat hij er mee wilde doen. Montoya wierp een ongeduldige blik op haar horloge.

‘Waar is Gilchrist?’ zei Dunworthy.

‘Hij is daar naar binnen gegaan,’ zei Mary, op een deur achter het net wijzend. ‘Na zijn oratie over de plaats van de middeleeuwen in de geschiedenis sprak hij nog even met Kivrin, er werden wat tests uitgevoerd en daarna gingen Gilchrist en Kivrin die deur door. Ik neem aan dat hij daar nog steeds is om haar voor te bereiden.’

‘Haar voor te bereiden,’ mompelde Dunworthy.

‘James, kom nou toch zitten en vertel wat er aan de hand is,’ zei ze, terwijl ze de sjaal weer in de doos en de doos in de boodschappentas propte. ‘En waar heb je gezeten? Ik dacht dat je er al zou zijn toen ik kwam. Kivrin is per slot van rekening jouw favoriete leerling.’

‘Ik probeerde de rector van Geschiedenis te bereiken,’ zei Dunworthy, naar de monitoren kijkend.

‘Basingame? Ik dacht dat hij al met kerstvakantie was.’

‘Dat is ook zo, en Gilchrist heeft het voor elkaar gekregen als waarnemend hoofd benoemd te worden zodat hij de middeleeuwen voor tijdreizen toegankelijk kon maken. Hij heeft de algemene waardering van tien afgeschaft en zelf aan elke eeuw een cijfer toegekend. Weet je wat hij de veertiende eeuw geeft? Een zes. Een zes! Basingame zou het er nooit mee eens zijn geweest, maar die is nergens te vinden.’ Hij keek hoopvol naar Mary. ‘Weet jij niet waar hij is?’

‘Nee,’ zei ze. ‘Ergens in Schotland, geloof ik.’

‘Ergens in Schotland,’ zei hij bitter. ‘En intussen stuurt Gilchrist Kivrin naar een eeuw die duidelijk een tien waard is, een eeuw met scrofulose en de pest, om over Jeanne d’Arc maar te zwijgen.’

Hij keek naar Badri, die nu in de microfoon van het paneel zat te praten. ‘Je zei dat er tests waren gedaan? Welke? Zijn de coördinaten gecontroleerd, is er een veldprojectie uitgevoerd?’

‘Ik weet het niet.’ Ze gebaarde vaag naar de schermen, waarop voortdurend andere tabellen en rijen cijfers te zien waren. ‘Ik ben maar een arts, geen ingenieur. Ik dacht dat ik de technicus herkende. Hij komt toch van Balliol?’

Dunworthy knikte. ‘De beste die Balliol in huis heeft.’ Hij keek naar Badri, die met één vinger het toetsenbord bediende en naar de wisselende displays keek. ‘Alle technici van New College waren al met vakantie. Gilchrist was van plan een stagiair in te zetten die nog nooit een bemande reis had gedaan. Een stagiair voor zo’n onderneming! Ik heb hem overgehaald Badri te nemen. Misschien kan ik deze reis niet tegenhouden, maar ik kan er wel voor zorgen dat er een bekwame technicus aan de knoppen zit.’