Connie Willis - Zwarte winter

‘Vrede op aarde,’ zei Mary. Ze drukte haar boodschappentas tegen zich aan en knoopte met haar vrije hand haar mantel dicht. ‘De pub is net voorbij de drogist,’ zei ze, met haar hoofd naar de overkant van de straat knikkend. ‘Als je het mij vraagt, komt het door die afgrijselijke muziek. Daar wordt iedereen prikkelbaar van.’

In een zee van paraplu’s begon ze de straat over te steken. Dunworthy overwoog zijn jas aan te trekken, maar voor dat kleine eindje leek het hem niet de moeite. Hij dook achter haar aan. Terwijl hij de dodelijk gevaarlijke paraplu’s omzeilde, probeerde hij te ontdekken welk kerstlied er nu weer werd verminkt. Het klonk als een kruising van een oorlogstrom en een lijkzang, maar hoogst waarschijnlijk was het ‘Jingle Bells’.

Mary bleef op de stoeprand voor de drogist staan en begon weer in haar tas te graven. ‘Wat moet deze melodie nu weer voorstellen?’ vroeg ze, terwijl ze een ingeklapte paraplu te voorschijn haalde. ‘O Little Town of Bethlehem?’

‘Jingle Bells,’ zei Dunworthy, die van het trottoir stapte.

‘James!’ Mary greep hem bij zijn mouw.

De voorband van de fiets miste hem nog net, maar het pedaal raakte zijn been. De fietser zwenkte uit en riep: ‘Kun je niet uitkijken voor je de straat oversteekt!’

Dunworthy deed een stap naar achteren en botste tegen een klein jongetje met een pluizige kerstman in zijn handen. De moeder van het kind keek hem woedend aan.

‘Pas toch op, James,’ zei Mary.

Ze ging hem voor naar de overkant. Ze waren midden op straat toen het begon te regenen. Mary ging onder de luifel van de drogist staan en probeerde haar paraplu open te krijgen. De etalage was versierd met takken groen en engelenhaar. Tussen de parfums stond een bordje: ‘Red de kerkklokken van Marston Parish. Geef aan het Restauratiefonds.’

Het carillon beëindigde zijn catastrofale versie van ‘Jingle Bells’ of ‘O Little Town of Bethlehem’ en begon nu aan ‘Drie wijzen uit het Oosten’. Dunworthy herkende de kleine terts.

Mary slaagde er nog altijd niet in haar paraplu open te krijgen. Ze stopte hem terug in de tas en liep de straat weer op. Dunworthy liep achter haar aan. Zonder verdere ongelukken liep hij langs een kantoorboekhandel en een sigarenzaak met knipperende rode en groene lampjes naar de deur die Mary voor hem openhield.

Zijn brilleglazen besloegen onmiddellijk. Hij zette zijn bril af en wreef de glazen schoon aan de kraag van zijn overjas. Mary deed de deur dicht. In het donkerbruine interieur heerste een gezegende stilte.

‘O jee,’ zei Mary. ‘En ik beweerde nog wel dat ze niet aan kerstversieringen deden.’

Dunworthy zette zijn bril weer op. De planken achter de bar waren bezaaid met knipperende lampjes, bleekgroene, roze en vaalblauwe. Aan het uiteinde van de tapkast stond een grote kerstboom van glasdraad op een ronddraaiend onderstuk.

Er was niemand anders in de smalle zaak, behalve de vlezige man die achter de bar stond. Mary glipte tussen twee lege tafeltjes naar een hoek.

‘Hier horen we dat ellendige carillon tenminste niet.’ Ze zette haar tas tegen de rugleuning van de bank. ‘Nee, laat mij de drankjes maar halen. Ga zitten. Die fietser had je bijna overreden.’

Ze diepte een paar verfrommelde bankbiljetten op uit haar boodschappentas en ging naar de tapkast. ‘Twee pilsjes,’ zei ze tegen de barkeeper. ‘Wil jij iets eten?’ vroeg ze aan Dunworthy. ‘Ze hebben sandwiches en kaasbroodjes.’

‘Heb je gezien hoe Gilchrist naar het scherm stond te staren? Hij leek de lachende Cheshire kat wel. Hij keek niet eens of Kivrin weg was of er voor dood bij lag.’

‘Maak er maar twee pilsjes en een dubbele whisky van,’ zei Mary.

Dunworthy ging zitten. Op de tafel stond een kerststalletje, compleet met nietige schaapjes en een halfblote baby in een kribbe. ‘Gilchrist had haar moeten wegsturen vanaf de plaats van de opgraving,’ zei hij. ‘De berekeningen zijn oneindig veel ingewikkelder als je iemand ook nog over een afstand verstuurt. Maar misschien moet ik nog dankbaar zijn dat hij haar niet in een heel andere maand heeft laten gaan. Die eerstejaars van hem kon dat niet aan. Ik was bang dat Gilchrist met Badri erbij zich ook niets van de tijd zou aantrekken.’

Hij zette een van de plastic schapen wat dichter bij de herder. ‘Als hij zelf tenminste weet wat dat voor verschil maakt,’ zei hij. ‘Weet je wat hij zei toen ik vertelde dat hij minstens één onbemande test moest uitvoeren? “Als Kivrin iets vervelends overkomt, dan kunnen we toch teruggaan in de tijd en haar weghalen voordat het gebeurt?” De man heeft geen flauw benul hoe het net werkt, geen flauw benul van de paradoxen, geen flauw benul dat Kivrin daar echt is en dat alles wat haar overkomt, onherroepelijk is.’

Mary nam de whisky in de ene hand en de twee glazen bier in de andere en liep moeizaam balancerend tussen de tafeltjes door. Ze zette de whisky voor hem neer. ‘Dit is mijn gebruikelijke recept voor slachtoffers van fietsongevallen en overbezorgde vaders. Heb je pijn aan je been?’

‘Nee,’ zei Dunworthy.

‘Ik had vorige week nog een patiënt die door een fietser was aangereden. Een van jouw studenten Twintigste Eeuw. Hij was net terug uit de Eerste Wereldoorlog. Twee weken ongedeerd in het bos van Belleau en dan loopt hij hier tegen de fiets van een circusacrobaat op.’ Ze ging terug naar de bar om een kaasbroodje te halen.

‘Ik heb de pest aan parabels,’ zei Dunworthy. Hij pakte de Heilige Maagd van plastic op. Ze had een blauw kleed en een witte mantel aan. ‘Als hij haar wel in een ander seizoen had weggestuurd, zou ze nu in elk geval niet dood kunnen vriezen. Ze had iets warmers moeten aantrekken dan dat ding van konijnebont, of heeft Gilchrist er niet bij stilgestaan dat 1320 het begin was van de Kleine IJstijd?’

‘Ik weet ineens aan wie je me doet denken.’ Mary zette haar bordje op tafel en pakte een servet. ‘Aan de moeder van William Gaddson.’

Dat was nu echt niet eerlijk. William Gaddson was een van zijn eerstejaars studenten. Zijn moeder was hem dit semester zes keer komen opzoeken, de eerste keer om William een paar oorwarmers te brengen.

‘Hij vat kou als hij ze niet draagt,’ had ze tegen Dunworthy gezegd. ‘Willy is altijd al zo bevattelijk geweest en nu is hij ook nog zo ver van huis. Zijn mentor zorgt niet goed voor hem, ook al heb ik hem er herhaaldelijk op gewezen.’

Willy was zo groot als een reus en zag eruit alsof hij nog nooit van zijn leven verkouden was geweest. ‘Hij kan vast heel goed voor zichzelf zorgen,’ had Dunworthy tegen mevrouw Gaddson gezegd, wat een vergissing was. Prompt had ze Dunworthy bijgeschreven op de lijst van mensen die weigerden naar Willy om te kijken, wat haar er niet van had weerhouden elke veertien dagen vitaminepillen te komen brengen en te eisen dat Willy uit het roeiteam zou worden gehaald omdat het een veel te zware belasting voor hem was.

‘Mevrouw Gaddson is inderdaad overbezorgd, maar met mij en Kivrin is het iets heel anders,’ zei Dunworthy. ‘De veertiende eeuw wemelt van de moordenaars en dieven en noem maar op.’

‘Dat vond mevrouw Gaddson ook van Oxford,’ zei Mary onverstoorbaar. Ze nam een slok van haar bier. ‘Ik heb haar gezegd dat ze Willy niet tegen het leven kan beschermen. En jij kunt Kivrin niet beschermen. Je bent geen historicus geworden door veilig thuis te blijven zitten. Je moet haar loslaten, ook al is het gevaarlijk. Elke eeuw kan dodelijk zijn, James.’

‘Onze eeuw kent geen Zwarte Dood.’

‘Maar hij heeft wel de Spaanse griep gekend, die vijfenzestig miljoen mensen het leven heeft gekost. En de Zwarte Dood kwam in 1320 niet in Engeland voor, die kwam hier pas in 1348.’ Ze zette haar glas op tafel, waardoor de Heilige Maagd omviel. ‘Bovendien zou Kivrin er niet door besmet kunnen raken. Ik heb haar ingeënt tegen de builenpest.’ Ze glimlachte spijtig naar Dunworthy. ‘Soms lijk ik zelf wel een beetje op mevrouw Gaddson. Nou ja, Kivrin wordt nu helemaal niet ziek meer. Je ergste vrees wordt nooit bewaarheid, het zijn altijd de dingen waar je niet aan hebt gedacht.’