Connie Willis - Zwarte winter

Badri keek fronsend naar het scherm, haalde een meetapparaat uit zijn zak en ging naar de wagen.

‘Badri!’ riep Dunworthy.

Badri liet niet blijken dat hij hem gehoord had. Hij liep rond de dozen en de kisten en keek op zijn meter. Hij schoof een van de dozen iets naar links.

‘Hij kan je niet horen,’ zei Mary.

‘Badri!’ riep hij. ‘Ik moet met je praten!’

Mary was opgestaan. ‘Hij kan je niet horen, James,’ zei ze. ‘De wand is geluiddicht.’

Badri zei iets tegen Latimer, die nog steeds het met koper beslagen kistje in zijn handen had en er verbijsterd uitzag. Badri nam het kistje van hem over en zette het op de plaats die met een krijtteken was aangegeven.

Dunworthy keek om zich heen, maar hij zag nergens een microfoon. ‘Hoe kon jij Gilchrists toespraak horen?’ vroeg hij aan Mary.

‘Gilchrist drukte op een van die knoppen,’ zei ze, naar een muurpaneel naast het net wijzend.

Badri was weer achter het toetsenbord gaan zitten en sprak in de microfoon. De schermen van het net begonnen te zakken. Na een nieuwe opdracht van Badri werden ze weer opgetrokken naar hun oorspronkelijke positie.

‘Ik heb Badri gezegd dat hij alles nog eens moest controleren, het net, de berekeningen van de stagiair, alles,’ zei hij, ‘en de reis onmiddellijk af moest blazen als hij op fouten stuitte, ongeacht wat Gilchrist ervan vond.’

‘Maar Gilchrist zou Kivrin toch zeker niet in gevaar brengen,’ protesteerde Mary. ‘Hij zei dat hij alle mogelijke voorzorgen had genomen.’

‘Voorzorgen! Hij heeft geen verkenningstochten laten uitvoeren en geen parameters laten controleren. We hebben twee jaar lang onbemande reizen in de twintigste eeuw uitgevoerd voordat we iemand op weg stuurden. Hij heeft helemaal niets gedaan. Badri zei tegen hem dat hij de lancering moest uitstellen tot er minstens één onbemande reis was geweest, maar in plaats daarvan heeft hij de expeditie met twee dagen vervroegd. De man is volslagen incompetent.’

‘Maar hij heeft uitgelegd waarom het vandaag moest gebeuren,’ zei Mary. ‘In zijn toespraak zei hij dat de mensen in de veertiende eeuw zich niet aan data hielden, behalve bij het zaaien en oogsten en bij kerkelijke feestdagen. Hij zei dat de meeste feestdagen in de kersttijd vielen en dat daarom was besloten Kivrin nu te sturen, dan kon ze de adventdagen gebruiken om de datum te bepalen en ervoor zorgen dat ze op achtentwintig december op de afgesproken plek was.’

‘Haar vertrek heeft niets met de advent of feestdagen te maken,’ zei hij, zonder zijn blik van Badri af te wenden. Die zat weer met één vinger te tikken en fronsend naar de monitoren te kijken. ‘Hij zou haar volgende week kunnen sturen en Driekoningen als datum van terugkeer kunnen gebruiken. Of een halfjaar onbemande reizen laten uitvoeren en haar dan met terugwerkende kracht sturen. Gilchrist laat haar nu gaan omdat Basingame met vakantie is en hem niet kan tegenhouden.’

‘O jee,’ zei Mary. ‘Ik vond eigenlijk ook al dat hij nogal haast maakte. Toen ik zei hoe lang ik Kivrin in de ziekenboeg moest houden probeerde hij me om te praten. Ik moest hem vertellen dat de inentingen pas na enige tijd werkzaam worden.’

‘Een terugkeer op achtentwintig december,’ zei Dunworthy bitter. ‘Weet je welke kerkelijke feestdag dat is? Onnozele-kinderendag, ter herdenking van onschuldige slachtoffers. Dat zou wel eens heel toepasselijk kunnen zijn als je bedenkt hoe deze onderneming wordt geleid.’

‘Waarom steek jij er dan geen stokje voor?’ zei Mary. ‘Jij kunt Kivrin toch verbieden te gaan? Jij bent haar begeleider.’

‘Nee,’ zei hij, ‘dat ben ik niet. Ze studeert aan Brasenose. Latimer is haar begeleider.’ Hij zwaaide met zijn hand in de richting van Latimer, die het met koper beslagen kistje weer had opgepakt en er afwezig in staarde. ‘Ze kwam naar Balliol en vroeg of ik haar officieuze mentor wilde zijn.’ Hij draaide zich om en staarde nietsziend naar de glazen wand. ‘Ik heb haar toen al gezegd dat ze niet kon gaan.’

Kivrin was naar hem toe gekomen toen ze eerstejaars was. ‘Ik wil naar de middeleeuwen,’ had ze gezegd. Ze was nog geen anderhalve meter lang en ze droeg haar blonde haar in vlechten. Ze leek nog niet oud genoeg om zelf de straat over te steken.

‘Dat kan niet,’ had hij gezegd, zijn eerste vergissing. Hij had haar moeten terugsturen naar haar eigen faculteit om de kwestie met haar begeleider te bespreken. ‘De middeleeuwen zijn gesloten, die staan te boek met een tien.’

‘Een algemene tien,’ zei Kivrin, ‘die ze volgens Gilchrist niet verdienen. Hij zegt dat een analyse van jaar tot jaar ongetwijfeld een ander cijfer zou opleveren. Die tien is gebaseerd op de hoge mortaliteit, die voornamelijk te wijten was aan slechte voeding en gebrek aan medische zorg. De klassering zou heel anders zijn voor een historicus die tegen ziektes was ingeënt. Gilchrist is van plan de geschiedenisfaculteit te vragen de klassering te herzien en een deel van de veertiende eeuw open te stellen.’

‘Ik kan me niet voorstellen dat de faculteit een eeuw openstelt die behalve de Zwarte Dood en de cholera ook nog de Honderdjarige Oorlog heeft gekend,’ zei Dunworthy.

‘Misschien toch wel en als dat zo is wil ik erheen.’

‘Het is onmogelijk,’ zei hij. ‘Zelfs als de veertiende eeuw werd opengesteld zou Middeleeuwen geen vrouw sturen. Een vrouw alleen was in die tijd ondenkbaar. Vrouwen uit de laagste klassen waagden zich wel alleen op straat en die waren een makkelijke prooi voor iedere kerel of onmens die voorbijkwam. Vrouwen van adel en zelfs die uit de opkomende burgerij werden voortdurend vergezeld door hun vaders, echtgenoten of bedienden, meestal alle drie. En zelfs al zou jij geen vrouw zijn, je bent eerstejaars. De veertiende eeuw is veel te gevaarlijk, daar stuurt Middeleeuwen nooit een eerstejaars heen. Ze zouden een ervaren historicus nemen.’

‘Het is niet gevaarlijker dan de twintigste eeuw,’ zei Kivrin. ‘Mosterdgas, verkeersongevallen, injectienaalden. Er zal in elk geval niemand een bom naar me gooien. En wat is een ervaren middeleeuws historicus? Niemand is er geweest en de moderne historici hier van Balliol weten niets van de middeleeuwen af. Niemand weet iets. Er zijn nauwelijks geschriften bewaard gebleven, afgezien van parochieregisters en belastinglijsten, en niemand heeft enig idee hoe die mensen hebben geleefd. Daarom wil ik er naartoe. Ik wil alles van ze weten, hoe ze leefden, wie ze waren. Wilt u me niet helpen?’

Eindelijk zei hij: ‘Ik vrees dat je daarvoor bij Middeleeuwen moet zijn,’ maar het was te laat.

‘Daar ben ik al geweest,’ zei ze. ‘Ook zij weten er niets vanaf. Niet in praktische zin, bedoel ik. Latimer doceert Middelengels, maar dat gaat alleen over de uitgangen van voornaamwoorden en over klinkerverschuivingen. Hij heeft me niet geleerd iets te zeggen.’ Ze boog over Dunworthy’s bureau heen. ‘Ik moet de taal en de gebruiken kennen, hun geldstukken en tafelmanieren. Wist u dat ze geen borden gebruikten? Ze namen platte broden, manchetten, en als ze hun vlees op hadden braken ze die in stukken en aten ze op. Ik heb iemand nodig die me zulke dingen leert, zodat ik geen fouten maak.’

‘Ik ben een contemporain historicus, geen mediaevist. Ik heb me in geen veertig jaar met de middeleeuwen beziggehouden.’

‘Maar u weet welke dingen ik zou moeten kennen. Ik kan ze opzoeken en in mijn hoofd stampen als u me maar vertelt wat ik moet hebben.’

‘Waarom ga je niet naar Gilchrist?’ zei hij, ook al vond hij Gilchrist een opgeblazen idioot.

‘Hij is met de nieuwe klassering bezig en heeft geen tijd.’

En wat heeft de nieuwe klassering voor nut als hij geen historici heeft om uit te sturen? dacht Dunworthy. ‘En die Amerikaanse gastdocent, Montoya? Zij leidt toch die opgraving van een middeleeuwse nederzetting bij Witney? Zij zou wel iets over de gebruiken moeten weten.’