Robert Heinlein - Het pad van roem

Ik zocht hem op in het materialisatieboek — pech gehad. Met de zie-spreeklijsten hetzelfde. Ik belde het Paleis en vroeg naar de communicatie-ambtenaar. Hij zei dat ‘Rufo’ geen achternaam was en probeerde me af te poeieren. Ik zei: ‘Wacht eens even, jij overbetaalde klerk! Als je afbreekt sta je binnen een uur aan het hoofd van de rooksignalen in Timboektoe. Luister. Die vent is op leeftijd, heeft een kale kop, ik denk dat een van zijn namen ‘Rufo’ is en hij is een bekend vergelijkend culturoloog. En hij is een kleinzoon van Hare Wijsheid. Ik denk dat je best weet wie hij is en je doet er alleen maar zolang over uit bureaucratische arrogantie. Ik geef je vijf minuten. Daarna vraag ik het aan Hare Wijsheid, terwijl jij je koffers pakt!’

(’Stop! Jij gevaar! Ander oud kaal Rufo? top vergculturist. Wijsheid ei-sperma-ei. Vijf minuten. Leugenaar en/of idioot. Wijsheid? Ramp!’)

Binnen vijf minuten vulde Rufo’s beeld het scherm. ‘Zo!’ zei hij. ‘Ik vroeg me al af wie er zoveel in de melk te brokkelen heeft dat hij mijn geheime nummer kreeg.’

‘Rufo, mag ik bij je komen?’

Er kwamen rimpels op zijn schedel. ‘Moeilijkheden, jongeman? Je gezicht doet me denken aan die keer dat mijn oom —’

‘Toe nou, Rufo!’

‘Ja, jongen,’ zei hij vriendelijk. ‘Ik zal de dansmeisjes naar huis sturen. Of zal ik ze laten blijven?’

‘Dat kan me niet schelen. Hoe kan ik je bereiken?’

Hij vertelde het me, ik ponsde zijn code, voegde er het nummer van mijn betaalkaart aan toe en ik was er, vijftienhonderd kilometer voorbij de horizon. Rufo’s woning was een net zo weelderig landgoed als dat van Jocko en duizenden jaren beschaafder. Ik kreeg de indruk dat Rufo de grootste huishouding op Centrum had, allemaal vrouwen. Ik had ongelijk. Maar alle vrouwelijke bedienden, bezoeksters, nichten, dochters vormden zich tot een ontvangstcomité — om naar de bedgenoot van Hare Wijsheid te kijken. Rufo joeg ze weg en nam me mee naar zijn studeerkamer. Een dansmeisje (kennelijk een secretaresse) deed zenuwachtig met papieren en geluidsbanden. Rufo beduidde met een klap op haar achterwerk dat ze gaan kon, gaf me een makkelijke stoel, een borrel, zette sigaretten naast me neer, ging zitten en zei niets.

Roken is op Centrum niet populair; wat ze bij wijze van tabak gebruiken is daar de reden van. Ik nam een sigaret. ‘Chesterfields ! Goeie God!’

‘Ik laat ze smokkelen,’ zei hij. ‘Maar zoiets als die Sweet Caporals maken ze niet meer. Aanveegsel en fijngehakt hooi.’

Ik had in geen maanden gerookt. Maar Ster had me verteld dat ik kanker en dergelijke dingen kon vergeten. Dus ik stak hem op — en hoestte als een Neviaanse draak. Ondeugd moet voortdurend geoefend worden.

‘Wat is er voor nieuws in Rialto?’ informeerde Rufo. Hij wierp een blik op mijn zwaard.

‘O, niets bijzonders.’ Nadat ik Rufo in zijn werk gestoord had, schrok ik er nu voor terug mijn huiselijke moeilijkheden te openbaren.

Rufo zat te roken en wachtte. Ik moest iets zeggen en door de Amerikaanse sigaret schoot me een gebeurtenis te binnen die had bijgedragen tot mijn labiele toestand. Een week tevoren had ik op een feest een man ontmoet die er als vijfendertig uitzag, uitgestreken, beleefd maar met dat hooghartige air, dat te kennen geeft: ‘Je gulp staat open, ouwe jongen, maar ik ben veel te beleefd om er iets van te zeggen.’

Maar ik had het fijn gevonden hem te ontmoeten, hij had Engels gesproken!

Ik had gedacht dat Ster, Rufo en ikzelf de enigen op Centrum waren die Engels spraken. We spraken het vaak, Ster om mij en Rufo omdat hij er zich graag in wilde oefenen. Hij sprak Cockney als een visventer, Bostonees als op Beacon Hill, Australisch als een kangoeroe; Rufo kende alle Engelse talen.

Deze vent sprak goed Algemeen Beschaafd Amerikaans. ‘Nebbi is mijn naam,’ zei hij, terwijl hij handen schudde waar niemand handen schudt, ‘en U bent Gordon, dat weet ik. Het is me aangenaam kennis met U te maken.’

‘Mij ook,’ stemde ik in. ‘Het is een verrassing en een genoegen mijn eigen taal te horen.’

‘Beroepskennis, beste kerel. Vergelijkend culturoloog, linguïstisch-historisch-politisch. U bent Amerikaan, dat weet ik. Laat me eens vaststellen waar vandaan — Ver naar het zuiden, maar er niet geboren. Waarschijnlijk Nieuw Engeland. Overstemd door verdrongen Midden Westen, misschien Californië. Basisspraak gemengd lagere middenstand.’

Die geslepen sukkel was goed. Moeder en ik hadden, in Boston gewoond terwijl mijn vader weg was, 1942-45. Die winters zal ik nooit vergeten; ik droeg van november tot april overschoenen. Ik had ver naar het zuiden gewoond, Georgia en Florida en in La Jolla in Californië gedurende de Koreaanse niet-Oorlog en later op de universiteit. ‘Lagere middenstand?’ Dat had moeder niet gevonden.

‘Aardig geraden,’ gaf ik toe. ‘Ik ken een van Uw collega’s.’ ‘Ik weet wie U bedoelt, ‘de Gekke Geleerde’. Fantastisch krankzinnige theoriën. Maar vertel me eens: Hoe stonden de zaken toen U wegging? In het bijzonder, hoe gaat het in de Verenigde Staten met het Nobele Experiment?’

‘ ‘Nobele Experiment’?’ Daar moest ik over nadenken; het Drankverbod was al van de baan voor ik geboren was. ‘O, dat is afgeschaft.’

‘Werkelijk? Ik moet toch weer eens op zakenreis. Wat hebben jullie nu? Een koning? Ik kon wel zien dat uw land die kant op ging maar zo snel had ik het niet verwacht.’

‘O, nee,’ zei ik. ‘Ik had het over het Drankverbod.’

‘O, dat. Symptomatisch, maar niet fundamenteel. Ik had het over dat amusante begrip van babbel regering. ‘Democratie.’ Een zonderling zelfbedrog — alsof het toevoegen van nullen iets kan opleveren. Maar het werd in Uw stamland op mammoetschaal geprobeerd. Voor Uw geboorte, ongetwijfeld. Ik dacht dat U bedoelde dat er helemaal niet meer aan gedaan werd.’ Hij glimlachte. ‘Dus ze hebben nog steeds verkiezingen en al die dingen meer?’

‘De laatste keer dat ik er was, wel.’

‘O, geweldig. Fantastisch, gewoon fantastisch. Nu, we moeten elkaar eens opzoeken, ik heb U heel wat te vragen. Ik heb al jaren een studie van Uw planeet gemaakt — de meest verbijsterende ziektebeelden van het ontdekte heelal. Tot ziens. Neem geen houten stuivers aan, zoals Uw stamgenoten zeggen.’

Ik vertelde het aan Rufo. ‘Rufo, ik weet wel dat ik van een barbaarse planeet kom. Maar is dat een verontschuldiging voor zijn onbeschoftheid? Of was het geen onbeschoftheid? Ik ben er nog niet precies achter wat hier als goede manieren wordt beschouwd.’

Rufo fronste zijn wenkbrauwen. ‘Het wordt overal als slechte manieren beschouwd om te spotten met iemands geboorteplaats, stam of gebruiken. Je doet het op je eigen risico. Als je hem doodt, zal je niets gebeuren. Het zou Hare Wijsheid een beetje van haar stuk kunnen brengen. Als zij van haar stuk gebracht kan worden.’

‘Ik zal hem niet doden, zo belangrijk is het niet.’

‘Vergeet het dan. Nebbi is een snob. Hij weet heel weinig, begrijpt niets en denkt dat de universa beter zouden zijn als hij ze ontworpen had. Negeer hem.’

‘Dat zal ik. Het was alleen — kijk eens, Rufo, mijn land is niet volmaakt . Maar ik vind het niet prettig dat van een vreemdeling te horen.’

‘Wie wel? Ik houd van je land, het heeft bouquet. Maar — ik ben geen vreemdeling en dit is geen spot. Nebbi had gelijk.’

‘Hè?’

‘Behalve dat hij alleen de oppervlakte ziet. Democratie kan niet slagen. Mathematici, boeren en dieren, dat is alles wat er is — dus democratie, een theorie die gebaseerd is op de veronderstelling dat mathematici en boeren elkaars gelijken zijn, kan nooit werken. Wijsheid kan niet worden opgeteld; het maximum is die van de wijste man in een gegeven groep. Maar een democratische vorm van regeren is oké, zolang het maar niet werkt. Iedere sociale organisatie doet het goed genoeg als hij maar niet star is. De opzet komt er niet op aan, zo lang er maar voldoende losheid is om één man in de menigte te veroorloven zijn genie te ontplooien. De meeste zogenaamde sociale geleerden schijnen te denken dat organisatie alles is. Het is bijna niets — behalve als het een dwangbuis is. Het is de invloed van helden die er op aan komt, niet de groep van nullen.’