Михалина Вислоцкая: Sztuka kochania

Bialymstoku; prof. Jerzemu Dymeckiemu jak rowniez dr Krystynie Jaworskiej z Instytutu

Psychoneurologicznego; dr. Jozefowi Beckowi, adiunktowi Samodzielnej Pracowni Seksuologicznej

Instytutu Poloznictwa i Seksuologii Akademii Medycznej w Warszawie; mgr. Tadeuszowi

Iwinskiemu, kierownikowi Pracowni Metodologii Badan Instytutu Badan nad Mlodzieza; redaktorowi Ryszardowi Wisniewskiemu oraz pani Barbarze Lepeut z Paryza, ktora zaopatrywala mnie hojnie w aktualna literature naukowa z zakresu seksuologii wydawana we Francji.

Mam nadzieje, ze rozwazania zawarte w ksiazce pozwola wielu mlodym malzonkom rozwiazac trudnosci oraz konflikty, z ktorymi nie potrafia sobie sami poradzic. Jesli uda sie Sztuce kochania odegrac role doswiadczonego przyjaciela powstajacej rodziny oraz wprowadzic do jej dnia codziennego troche radosci, to spelni swoje zadanie.

Michalina Wislocka

Warszawa, czerwiec 1976.

NARODZINY UCZUCIOWOSCI

Wszelkie uczucia nielatwo daja sie zamknac w ramy scislego rozumowania. Od wiekow ludzie probuja zdefiniowac pojecie milosci z wiekszym czy mniejszym powodzeniem.

Inna definicje podaje filozof, inna etyk, psycholog lub poeta. Dla kazdego z nich odmienne elementy skladajace sie na milosc sa najbardziej godne uwagi i podkreslenia.

Wspolczesna seksuologia rowniez podejmuje proby analizy istoty milosci, przy czym, dla jasnosci sprawy, dzieli zagadnienie na dwa zasadnicze aspekty. Pierwszy to milosc uczuciowa, polegajaca na dazeniu do wiezi z drugim czlowiekiem. Drugi dotyczy biologicznego pozadania, czyli popedu do rozladowania napiecia seksualnego. Obydwa te watki splataja sie w sposob trudny do rozdzielenia w przebiegu calego zycia ludzkiego.

Milosc, laczaca dwoje kochankow, nie pojawia sie nagle „z niczego", ale jest konsekwencja calego zycia ludzkiego. Nieomalze od okresu plodowego wszystkie doswiadczenia uczuciowe rzutuja na ostateczny ksztalt milosci w wieku dojrzalym.

Zacznijmy od pierwszego skladnika milosci — od jej strony uczuciowej! Uczucie milosci, a wlasciwie jego istotna tresc^ to pragnienie przebywania w scislym kontakcie z istota kochana.

Pierwszym okresem i narodzinami pozniejszego ksztaltu milosci jest okres zycia plodowego czlowieka. Juz znajdujac sie w lonie matki dziecko polaczone jest z nia bardzo skomplikowanymi wiezami fizycznymi i uczuciowymi.

Mozna by zapytac — skad uczucia u plodu, ktory nie zaczal jeszcze zyc samodzielnym zyciem?

W tej fazie milosci matki i dziecka po stronie matki lezy caly ciezar milosci, dziecko natomiast zajmuje pozycje biorcy, ktory bez milosci i warunkow fizycznych, jakie stwarza mu organizm matki, nie moglby rozwijac sie i zyc. Na pozor trudno mowic w tym okresie o jakimkolwiek kontakcie matki i dziecka. Mysle oczywiscie o kontakcie psychiczno-uczuciowym.

Dziecko traktuje sie do momentu narodzin jako czesc organizmu matki, niemajaca samodzielnego zycia i wlasnych reakcji.

Wiedza wspolczesna rzuca jednak nowe swiatlo na to zagadnienie. Warto tu wspomniec o badaniach Artura i Margaret Liley, pary naukowcow z Nowej Zelandii, ktorzy w 1960 roku opublikowali niezwykle interesujace obserwacje dotyczace zachowania sie plodu w lonie matki. W czasie swoich badan wykonali wiele filmow ukazujacych rozwoj „malego czlowieka" w jamie macicy od pierwszych tygodni jego zycia az do chwili urodzenia.

W pierwszych miesiacach ciazy plod jak niewielka rybka zywo sie porusza i „plywa" w wodach plodowych. Okolo trzeciego miesiaca otwiera oczy i zaczyna rozrozniac swiatlo i ciemnosc, chetniej zwracajac sie w strone jasniejsza. Powyzej trzech miesiecy mozna zauwazyc, ze plod zaczyna slyszec bicie serca matki lub odglosy w jelitach, a takze kuli sie ruchem obronnym przy glosnych halasach dochodzacych ze swiata zewnetrznego.

Zdenerwowanie, irytacja, gniew matki, jej krzyk lub gwaltowny lek wyraznie przyspiesza akcje serca dziecka. Mozna by powiedziec, ze przezywa ono wraz z matka niebezpieczenstwa i grozby otaczajacego ich swiata.

Fantazja? Naukowo stwierdzono przeciez, ze lek czy irytacja matki powoduje zwiekszone wydzielanie adrenaliny z nadnerczy do krwi krazacej. Hormon ten przez lozysko przedostaje sie do krazenia plodu i przyspiesza tetno dziecka. Gdybysmy jednak chcieli w ten sposob, wykladajac przebieg procesow fizjologicznych, opisywac przezycia uczuciowe doroslego czlowieka, okazaloby sie, ze wiekszosc reakcji manifestujacych je jest wynikiem takich czy innych bodzcow neurohormonalnych.

Sadze wiec, ze moge sobie pozwolic na traktowanie tych objawow jako przejawu wspolnego przezywania pewnych wydarzen swiata zewnetrznego przez osoby scisle uczuciowo ze soba zwiazane. Dziecko juz powyzej czwartego miesiaca ciazy zachowuje sie jak maly czlowieczek. Nie tylko porusza sie, drapie po glowie i brzuszku, ale bawi sie palcami raczek i nozek, otwiera oczy, ssie palec, polyka i wypluwa wody plodowe. Bardzo nie lubi lezec na twardym i wypuklym kregoslupie matki, poniewaz go uciska, stad zywe ruchy plodu, gdy matka kladzie sie wieczorem na spoczynek.

Dziecko obraca sie, zsuwajac z wypuklego kregoslupa matki i uklada sie wygodnie na boku.

Sfilmowano rowniez reakcje plodu siedmio- i osmiomiesiecznego na proby wykonania zastrzykow srodmacicznych (robi sie to celem ratowania zycia dziecka przy zaburzeniach zwiazanych z konfliktem krwi grupy Rh). Dzieciak wykreca sie jak piskorz i broni raczkami, aby umknac od igly i uniknac bolu.

Wszystkie tego rodzaju obserwacje przyczynily sie do zasadniczej zmiany pogladu na zagadnienie poczatku zycia dziecka. Formalnie zaczyna zyc po zaczerpnieciu pierwszego oddechu, a faktycznie przejawia wiele mechanizmow i czynnosci zyciowych o dosc duzej samodzielnosci jeszcze w zyciu plodowym.

Patrzac na te istote zywa, broniaca sie, reagujaca wyraznie na rzeczy dla niej przyjemne czy nieprzyjemne, nie popelniam chyba wielkiego bledu mowiac o milosci matki i dziecka w okresie plodowym. Ono w tym ukladzie jest przede wszystkim konsumentem, a ona — dawca.

Proporcje dawania i brania w milosci zmieniaja sie stale w przebiegu zycia ludzkiego, przewazajac to w jedna, to w druga strone. Juz Balzak powiedzial, ze w milosci zawsze jest ten, ktory caluje, i ten, ktory jest calowany.

Ciaza jest dla kobiety wielka szkola bezinteresownego uczucia obejmujacego caly tryb jej zycia. Juz wtedy przyszla matka moze w pelni okazac, na co ja stac. Dziecko (w lonie matki) jest partnerem uwielbianym, dla ktorego chodzi sie na spacer, zeby mialo duzo tlenu, odzywia specjalnie, zeby bylo zdrowe i silne, panuje nad soba i hamuje swoje zle humory, aby bylo spokojne i pogodne.

Dziecko odpowiada na troskliwosc matki rosnac i rozwijajac sie w atmosferze sprzyjajacej i spokojnej albo marniejac i wiednac w atmosferze zdenerwowania, krzykow i niepokoju matki.

Zrozumienie pierwszej fazy milosci, jaka jest milosc do oczekiwanego dziecka w zyciu kobiety, oraz znaczenie jej dla dalszego pelnego rozwoju czlowieka jest niezmiernie wazne i czesto niedoceniane.

Po urodzeniu niemowlectwo jest dalszym ciagiem ksztaltowania sie milosci matki i dziecka zapoczatkowanej w zyciu plodowym. Charakterystyke milosci macierzynskiej zacytuja z ksiazki O sztuce milosci amerykanskiego filozofa i psychologa, Ericha Fromma.

„Dziecko, chociaz zyje juz teraz poza lonem matki, nadal calkowicie od niej zalezy… Kiedy dziecko rosnie i sie. rozwija, nabiera zdolnosci do postrzegania rzeczy takimi, jakie sa; zadowolenie odczuwane przy ssaniu zaczyna byc czyms innym niz sutka, piers czyms innym niz matka. Wreszcie dziecko zaczyna odczuwac pragnienie, zaspokajajace je mleko, piers, matke — jako rozne odrebnie istniejace przedmioty.

— Dziecko uczy sie, jak postepowac z ludzmi; ze matka sie usmiecha, kiedy jem, ze wezmie mnie na rece, kiedy placze.

Wszystkie te doznania krystalizuja sie i skupiaja w jednym; jestem kochany. Jestem kochany, bo jestem dzieckiem matki. Jestem kochany, bo jestem bezradny. Jestem kochany, bo jestem ladny, cudowny. Jestem kochany, bo matka mnie potrzebuje. Wyrazajac sie bardziej ogolnie: jestem kochany za to, czym jestem — albo jeszcze dokladniej: jestem kochany, poniewaz jestem. Ta swiadomosc, ze sie jest kochanym przez matke, jest bierna. Nic nie musisz zrobic, zeby byc kochanym — milosc matki nie jest obwarowana zadnym warunkiem. Jedyne, co musze zrobic, to byc — byc jej dzieckiem. Milosc matki jest szczesciem, jest spokojem, nie trzeba jej zdobywac, nie trzeba na nia zaslugiwac. Ale fakt, ze milosc macierzynska nie jest niczym uwarunkowana, ma negatywna strone. Na te milosc nie tylko nie trzeba zaslugiwac — ale takze nie mozna jej zdobyc, wywolac ani nia kierowac. Jesli istnieje, jest blogoslawienstwem; jezeli jej nie ma, wydaje sie, ze cale piekno uszlo z zycia — i nie moge uczynic nic, aby ja zrodzic" E. Fromm. O sztuce miloici, Warszawa