Казько Віктар - Дзікае паляванне ліхалецця

І таму наш свойскі, пэтэвушны бруд, хатні смурод і гной у адсутным рэчышчы айчыннай культуры здаецца не такім пахкім і брыдкім. Смуродзяць, не адчуваючы каральнага мяча, што толькі на павуцінцы вытрымліваецца бягучым днём над іх галавой. Хоць і вельмі паныла, бесталанна, зноў жа пэтэвушна, але смуродзяць. І айчынны смерд і смурод зліваецца і змешваецца са смуродам і смердам па-за межамі  — з боку так званага СНД. Атрымліваецца сапраўды выбуховая сумесь накшталт кактэйля Молатава.

Некалі з трыбуны дзяржаўнай расійскай Думы дэпутат-кінарэжысёр Станіслаў Гаварухін, пэўна ж, цытуючы нейкага іншага, прапанаваў зашыць чалавеку адно сумнавядомае месца з-за яго непрыхаванай смярдзючасці. Мо і варта было б зашыць.Толькі вынік гэтага, думаю, зразумелы кожнаму. І ўвогуле, гэта нагадвае камсамольскае брыгадмілаўскае змаганне са стылягамі. Толькі паспрабуй зашыць, і па вуліцы не пройдзеш. І не вядома яшчэ, хто ад тых зашытых народзіцца, якая брыдота, пачвара. Бо гэта ўсё ж не што іншае, як самая звычайная плазма, біямаса  — вытворчае ад масавай культуры, культуры раптоўна атрымаўшых уладу вечных падтанцоўшчыкаў і раптоўна забагацеўшых пэтэвушнікаў.

Плазма і біямаса, скіраваная на ўласнае размнажэнне і забяспечанае мяккае ў не вельмі спрыяльным беларускім клімаце вечнае стойлавае ўтрыманне. Толькі ўлада дае ім магчымасць раздзьмуць ноздры да такіх памераў, за якімі губляецца вартаснасць твару, твар ужо непатрэбны. І гэта вельмі стасуецца да псіхалогіі пасталелага, не сапсаванага, не кранутага інтэлектам і цывілізацыяй, маючага свой адмысловы цнатлівы розум пэтэвушніка: самага хітрага на свеце, праніклівага і мудрага.

Як гэта ні прыкра сёння, я ў свой час быў таксама біямасай і плазмай, палівам-гавядой шчаслівай будучыні чалавецтва. Біялагічна актыўным дадаткам паўсюдна ўжо адмерлай, а ў нашай краіне зноўку адроджанай ідэялогіі, якая дадаткам, спрыяльным жывёле, да жывёльнага стану нізводзіць і чалавека, які нават яшчэ не нарадзіўся. І такой ненароджанай, але ўжо эмбрыянальна сапсаванай у свой час была большасць з нас, у тым ліку і творцаў.

Варта толькі ўзгадаць «Дорогу №1»  — так называлася кніжка нашага ж брата-пісьменніка, публіцыста. Кніга неверагодных памераў і такой жа неверагоднай якасці паперы, замежнай, з шматкаляровымі фотаздымкамі, зноў жа нязвыклай нам неверагоднай якасцю друку. Па сведчанні аўтара, сабекошт яе таксама быў па-за нашым розумам: кожны асобнік  — легкавік «Жыгуль». І выдавалі яе звыштэрмінова. Галоўны выдавец рэспублікі запрасіў на яе выданне год. У ЦК кампартыі Беларусі яму сказалі: месяц, ад сілы  — два. «Гэта немагчыма!»  — усклікнуў выдавец.  — «Ну што ж,  — мовіў яму ў адказ сакратар ЦК.  — Нам прыйдзецца пашукаць іншага выдаўца». І стары выдавец паправіўся, загаварыў амаль словамі Я.К. Лігачова, сакратара ЦК КПСС: «Невозможно, но чертовски хочется поработать».

Кнігу выдалі за паўтара месяца, бо «Дорога № 1» вяла праменька ў камунізм. І трэба мець мужнасць, прызнацца, што ў нейкай ступені тую дарогу стварылі мы, пісьменніцкая і журналісцкая гвардыя, падручныя партыі. Варта толькі ўзгадаць кавалькады бліскучых чорных «Волгаў» і каляровых «Ікарусаў» на той дарозе з сакратарамі партыі і начыннем плазмы  — з памагатых, рупліўцаў перадавога атрада партыі: нашы мэты былі верныя, і дарога правільная  — у камунізм, які пачаўся ўжо, расквітнеў, як не круці, зноў жа на знішчанай меліяраванай зямлі, спляжаных балотах, спрамленых і асушаных рэках, азёрах і ручаях, на ладзе і гісторыі палешука, ужо сканалага, які скончыў сваё жыццё самагубствам. І тое самагубства мы павінны былі ўслаўляць і ўслаўлялі. Шматпавярховыя камяніцы аграгарадкоў, што як з таго свету паўсталі замест адвечных вёсак і сёл (дарэчы, усё гэта адраджаецца зноў, усё зноў вяртаецца на кругі свая, вяртаецца, як адкрыццё, новамесіянства пад назвай «Аграгарадкі»).

З асаблівым замілаваннем спыніліся і ўглядаліся ў сянажныя вежы. Нястомна параўноўвалі іх з касмічнымі караблямі. Хаця выдатна ведалі, што ў тых вежах звычайны і даволі смярдзючы сілас. Біямаса і плазма для гадоўлі жывёлы.

Але ж, як бы там ні было, што б пра гэта ні гаварылі, штоб ні гаварылі пра нас, да гэтых вежаў нас вяла адвечная пракаветная мара нашых бацькоў бачыць сваіх дзяцей сытымі, заможнымі і дагледжанымі. О, гэта беларуская мара ў дадатак да сляпой і глухой руплівасці і дбайнасці. Колькі пакаленняў яна згубіла. Вось на што трэба наракаць, а не галасіць: рабы, плябеі. Хай так яно і ёсць. Але ж гэтыя рабы і плябеі не жабракамі пусцілі нас у свет. І ці не больш яны нагадваюць сёння са сваімі ацалелымі казкамі, паданнямі, песнямі і танцамі, сваімі замшэлымі ўяўленнямі жыцця  — справядлівасці, сумлення, сораму і гонару, вартасці і годнасці, нейкім цудам нязжытых на зямлі рыцараў сумнага вобразу. Дзіды і пікі якіх разам з мячамі нутранага і натурнага нашага сярэднявечча саржавелі, млыны спрахлі і рассыпаліся пад націскам чужых агрэсіўных вятроў пакручастага часу эпох. Латы сатлелі, а коніка свайго яны неўпрыкмет з’елі ашчасліўленыя пагалоўнай калектывізацыяй, а потым дэмакратызацыяй, а потым, а потым  — зноў капіталізацыяй.