Нил Гилевич - Трагічны дзевяноста шосты. Выбраныя старонкі дзённіка

У прэзідыуме сядзелі: Шарэцкі (вёў сход), Карпенка, Хадыка, Статкевіч, Р.Гарэцкі і Я. Брыль. Усе выступілі выдатна: Грыб, Шлындзікаў, Нікітчанка, Анцулевіч і іншыя. А лепш за ўсіх — сястра А. Майсені Л. І. Шлома. Напомніла пра галоўнае — пра тое, што фактычна пачаўся аншлюс Беларусі, і запатрабавала ўнесці гэта ў выніковы дакумент.

6-га снежня. У аўторак перадаў выдавецтву рукапіс 2-га тома, а сёння завёз і фотаздымкі для яго. Надзей, што дачакаюся, малавата. Званіў на паліграфкамбінат. Германаў у адпачынку, гаварыў з яго намеснікам Жардзецкай. Друкары чакаюць грошай ад выдавецтва. Атрымаюць грошы (доўг — 700 млн) — адразу ж будуць рабіць тыраж. А ці атрымаюць — ніхто не ведае.

Вечарам заходзіў У. М. Конан, забраў мае адказы на пытанні яго Лолы Утміраўны — для “ЛГ”. Сядзеў над гэтымі адказамі ў такім настроі, што, відаць, не надта ўзрадую “литературку”, і будзе шкада страчанага часу і сіл.

Ну а асэсар тым часам дзейнічае. КС ліквідаваны, часова яго ўзначаліў рэнегат В. (хто б падумаў! Як я сімпатызаваў яму ў ВС!..).

Прэса асэнсоўвае памылкі і пралікі дэмакратычнай апазіцыі. Ну так, усё называецца правільна. Але — без самага галоўнага. Пра што крычу і крычу, не змаўкаючы: станьма спачатку на грунт беларускай ідэі, панове, станьма беларусамі, зробім беларусамі бальшыню народа — і тады асэсар са сваёй хунтай будзе пераможаны! Гэта — прычына прычын паразы! Зразумейце ж, нарэшце!

7-га снежня. Учора хадзіў — праз не магу — у к/т “Масква”, каб паглядзець “На чорных лядах” (па настойлівай просьбе аўтара Панамарова, сам запрашэнне прынёс дадому). Схадзіў — і ні з чым вярнуўся: у дзвярах усмешлівая мадама сказала: “Фільм адмянілі. Не знайшлі кінастужку, паглядзіце Турава, раз ужо прыйшлі!..” А сёння ў “СН” вычытаў: адзіная копія “На чорных лядах” знікла. Знікла — і ўсё! Чаму і як — думай што хочаш.

8-га снежня. Званіў С. Запрудскі з “Нёмана”, угаварыў напісаць прадмову да публікацыі І. І. Насовіча “Воспоминания моей жизни”. Даў згоду, а цяпер шкадую: ці тое гэта, што я павінен рабіць? Колькі часу забярэ! Адно суцяшае, што матэрыял дае магчымасць пагаварыць аб русіфікацыі Беларусі ў 19-м стагоддзі, аб трагедыі беларускай інтэлігенцыі і ўсяго нашага народа.

9-га снежня. Быў на вечары М. Багдановіча ў Доме Літаратара. Сказаў слова. Не забыўшы і пра яго магілу ў Ялце. Акцэнт жа зрабіў на адукаванасці і культуры Багдановіча — на тым, чаго так нестае ўсім нам. Добра сказалі пра Паэта Разанаў і Дранько-Майсюк, асабліва першы. Настрой сапсаваў С. Панізнік. Паказаў аб’ёмісты том вершаў і артыкулаў, прысвечаных Багдановічу, — толькі-толькі выйшаў з друку. І ў томе няма “Апошняй сустрэчы з Веранікай”, — верша, якім я па справядлівасці ганаруся. Вось так можна абыходзіцца з народным паэтам Беларусі. Не вытрымаў канкурэнцыі з дзясяткамі вершатворцаў, якія ў зборнік трапілі, — нават з пачаткоўцамі. Ну, што ж, праглыну і гэту жабу. Вось так — праз усё жыццё. Стаміўся…

10-га снежня. Засядаў прэзідыум Рады СПБ, на які па зразумелых прычынах не пайшоў. Вызвалілі ад пасады галоўнага рэдактара “ЛіМа” Міколу Гіля, рэкамендавалі Някляева. Зуёнак сказаў: іначай Камітэт не дасць грошай і “ЛіМ” перастане выходзіць. І ўсе пагадзіліся: а што зробіш! І прагаласавалі. Адзін падвыпіты В. Супрунчук — супраць. Сказаў: “Аслы!” і пайшоў з залы.

Так падымаем лапкі ўгору. Уявіў, як бы было ў Літве, у Арменіі, нават на Украіне… Во дзе няшчасце-пракляцце наша! Ну няхай бы Камітэт гвалтоўна мяняў рэдактара, няхай бы закрываў “ЛіМ” (хоць на гэта ён не пайшоў бы). А вы пастойце за сябе! За выдатную газету — адзіную сярод непрыватных мужную абаронцу Беларушчыны!

Беларускія га…нюкі і за…ранцы! — усё, што застаецца сказаць, сплюнуўшы.

11-га снежня. Быў на сустрэчы з выкладчыкамі і студэнтамі БДЭУ. Арганізаваў праф. М. І. Савіцкі. Больш дзвюх гадзін чытаў вершы і адказваў на запіскі. Многія рэчы прымалі вельмі горача, перабівалі воплескамі. Пасля амаль гадзіну ставіў аўтографы на кнігах “Любоў-прасветлая”, “На высокім алтары” і “Талісман”. Вельмі хораша рэагавалі на вострыя публіцыстычныя вершы самыя маладыя ў зале — школьнікі з бліжэйшай СШ.

17-га снежня. Вечар Цёткі ў Доме Літаратара. Падрыхтаваны слабавата. Спалучылі з юбілеем В. Коўтун (яна ж была і гаспадыняй вечарыны), — і дарэмна: не дадалося ні той ні другой. Вечар В. К. трэба было зрабіць раней і асобна.

Калі нашы артысты пачнуць чытаць вершы на памяць — як у Маскве? Якая нелюбоў да паэзіі!..