Міхась Чарняўскі - Як пошуг маланкі

Вялейская турма (вул. Першамайская, д. 50) цяпер ужо не турма, a больніца для анкалагічных хворых. Да гмаху сярэдзіны XIX стагоддзя нядаўна паспрабавалі зрабіць прыбудовы, але выявілася, што тутэйшая зямля запоўненая чалавечымі парэшткамі. На лаўках пры сцяне турмы-больніцы сядзяць маўклівыя людзі з шэрымі тварамі i патухлым позіркам. Мне яны падаліся падобнымі да вязняў з перадрасстрэльных адзіночак.

Дзе ж быў абарваны жыццёвы шлях Расціслава Лапіцкага?

Былы начальнік фінчасткі вялейскай турмы Д. Бараноўскі заявіў, што месцы расстрэлаў зняволеных — найвялікшы сакрэт. Але некаторыя старэйшыя месцічы кажуць, што расстрэльвалі быццам у лесе ва ўрочышчы "Красны беражок". Лес размешчаны на заходняй ускраіне Вялейкі, паміж горадам i чыгункай. Аднак ён даволі раўнінны i такіх схілаў, як у Курапатах — каб кулі далека не ляцелі, мала. Ёсць падобная мясціна, але яна зараз шчыльна абкружаная калючым дротам, абсаджаная прыстасовамі сачэння i сігналізацыі. А за дротам на мураваным будынку вісіць лозунг: "Великой России надежная связь".

Другая мясціна знаходзіцца ў тым жа лесе, непадалёку Вяллі, над старыцай. Тут ёсць палоса стромкіх дзюнаў. Ля ix падножжа — нейкія паглыбленні, а на схілах, якраз на роўні чалавечай галавы, сляды пошукаў марадзёраў з металашукальнікам. Што тут знаходзілі рабаўнікі? Кулі?

Каля паўкіламетра ад дзюнаў — вёсачка Красны Беражок. Гэта блізка. Але мясцовыя жыхары не чулі стрэлаў. Ды побач жа чыгунка. Вось i зараз грукат таварняка заглушае ўсё наваколле.

Герб Шарэпаў-Лапіцкіх “Шранява”

Вёска Касута. У гэтай царкве быў ахрышчаны Расціслаў Лапіцкі. Насупраць царквы, цераз дарогу, стаяла школа, куды ён пайшоў у першы клас

Вёска Мільча, дзе ў 1938-1942 гадах жылі Лапіцкія. На месцы колішняй царкоўнай сядзібы, спаленай партызанамі, засталіся толькі старыя дрэвы

Расціслаў Лапіцкі (злева крайні у трэцім радзе, у белай кашулі) з аднакласнікамі, настаўнікамі і бацькамі пасля заканчэння 7-га класа. Кабыльнік, 1947 год

Расціслаў Лапіцкі (злева крайні ў трэцім радзе) з сябрамі. У другім радзе першы злева — Ясь Дзяргач, пасярэдзіне — Часлаў Каспарэўскі. Кабыльнік, канец 40-х гадоў

Расціслаў Лапіцкі (першы злева) з сябрамі каля моста цераз рэчку Сырмеж у Кабыльніку. Другі злева — Ясь Дзяргач, чацверты — Часлаў Каспарэўскі. Канец 40-х гадоў

Расціслаў Лапіцкі (трэці злсва) з сябрамі. Першы злева — Часлаў Каспарэўскі, другі — Ясь Дзяргач. Кабыльнік, канец 40-х гадоў

Мядзельская сярэдняя школа пры канцы 40-х гадоў. З архіва Мядзельскага раённага музея

Настаўнікі Расціслава Лапіцкага. Сядзіць крайняя справа — Тацяна Байкачова. Мядзел, 1949 год

“Дом Звяружкаў” у Мядзеле, дзе на пачатку 1948 года была ўтворана вучнёўская антыкамуністычная падземная арганізацыя. Сучасны выгляд

Дом Юзіка Качэргі ў вёсцы Качаргі, дзе друкаваліся ўлёткі. Сучасны выгляд

Расціслаў Лапіцкі пасля заканчэння Кабыльніцкай сямігодкі. 1947 год. Фота Часла- ва Каспарэўскага

Расціслаў Лапіцкі. Канец 40-х гадоў