Аляксей Талстой - Залаты ключык, або Прыгоды Бураціны

— Шэсць штук самых тлустых карасёў, — загадаў кот, — і дробнай рыбы сырой на закуску.

Карацей кажучы, яны ўзялі ўсё, што было на камінку; для Бураціна засталася адна скарыначка хлеба.

Лісіца Аліса і кот Базіліо з'елі ўсё разам з касцямі. Жываты ў іх надзьмуліся, морды заблішчалі.

— Адпачнем гадзінку, — сказала лісіца, — а роўна апоўначы выйдзем. Не забудзьце нас пабудзіць, гаспадар…

Лісіца і кот разваліліся на двух мяккіх ложках, захраплі і засвісталі. Бураціна прыкархнуў у кутку на сабачай падсцілцы…

Яму снілася дрэўца з кругленькімі залатымі лістамі… Толькі ён працягнуў руку…

— Гэй, сіньёр Бураціна, пара, поўнач ужо…

У дзверы стукалі. Бураціна ўсхапіўся, працёр вочы. На ложку — ні ката, ні лісіцы, — пуста.

Гаспадар растлумачыў яму:

— Вашы паважаныя сябры мелі ласку раней устаць, падсілкаваліся халодным пірагом і пайшлі…

— Мне нічога не загадалі перадаць?

— Вельмі нават загадалі, — каб вы, сіньёр Бураціна, не трацячы ні хвіліны, беглі па дарозе да лесу…

Бураціна кінуўся да дзвярэй, але гаспадар стаў на парозе, прыжмурыўся, упёр рукі ў бокі:

— А за вячэру хто будзе плаціць?

— Ой, — піскнуў Бураціна, — колькі?

— Роўна адзін залаты…

Бураціна адразу ж хацеў прашмыгнуць міма яго ног, але гаспадар схапіў ражон, — шчаціністыя вусы, нават валасы над вушамі ў яго сталі дыбам.

— Плаці, нягоднік, а не — дык праткну цябе, як жука!

Давялося заплаціць адзін залаты з пяці. Пашмыгваючы ад такой крыўды, Бураціна пакінуў праклятую харчэўню.

Ноч была цёмная, — гэтага мала — чорная, як сажа. Усё навокал спала. Толькі над галавой Бураціна нячутна лятала начная птушка Сплюшка.

Закранаючы мяккім крылом яго нос, Сплюшка паўтарала:

— Не вер, не вер, не вер!

Ён са злосцю спыніўся:

— Чаго табе?

— Не вер кату і лісіцы…

— Ды ну цябе!..

Ён пабег далей і чуў, як Сплюшка стракатала наўздагон:

— Бойся разбойнікаў на гэтай дарозе…

На ўскрайку неба з'явілася зеленаватае святло, — узыходзіў месяц.

Наперадзе паказаўся чорны лес.

Бураціна пайшоў хутчэй. Хтосьці ззаду за ім таксама пайшоў хутчэй.

Ён кінуўся бегчы. Хтосьці бег за ім следам бясшумнымі скачкамі.

Ён азірнуўся.

Яго даганялі двое, — на галовах у іх былі надзеты мяшкі з прарэзанымі дзіркамі для вачэй.

Адзін, ніжэйшы ростам, размахваў нажом, другі, вышэйшы, трымаў пісталет, у якога дула пашыралася, як лейка…

— Ай-ай! — запішчаў Бураціна і, як заяц, кінуўся да чорнага лесу.

— Стой, стой! — крычалі разбойнікі.

Бураціна, хоць і быў страшэнна перапалоханы, усё ж здагадаўся, — сунуў у рот чатыры залатыя манеты і звярнуў з дарогі да агароджы, якая зарасла ажынай… Але тут двое разбойнікаў схапілі яго…

— Кашалёк або жыццё!

Бураціна, нібы не разумеючы, чаго ад яго хочуць, толькі часта-часта дыхаў носам. Разбойнікі трэслі яго за каршэнь, адзін пагражаў пісталетам, другі абшукваў кішэні.

— Дзе твае грошы? — роў высокі.

— Грошы, паршшшывец! — шыпеў нізенькі.

— Разарву на шматкі!

— Галаву адгрызу!

Тут Бураціна ад страху так затросся, што залатыя манеты зазвінелі ў яго ў роце.

— Вось дзе ў яго грошы! — завылі разбойнікі. — У роце ў яго грошы…

Адзін схапіў Бураціна за галаву, другі — за ногі. Пачалі яго падкідаць. Але ён толькі мацней сціскаў зубы.

Перавярнуўшы яго дагары нагамі, разбойнікі стукалі яго галавой аб зямлю. Але і гэта яму было хоць бы што.

Разбойнік, той, што ніжэйшы, пачаў шырокім нажом разнімаць яму зубы. Вось-вось ужо і разняў… Бураціна злаўчыўся — з усяе сілы ўкусіў яго за руку… Але гэта была не рука, а каціная лапа. Разбойнік дзіка завыў. Бураціна ў гэты час выкруціўся, як яшчарка, кінуўся да агароджы, нырнуў у калючую ажыну, пакінуўшы на калючках шматкі штонікаў і куртачкі, пералез на той бок і памчаўся да лесу.

На ўзлессі разбойнікі зноў дагналі яго. Ён падскочыў, схапіўся за галіну і палез на дрэва. Разбойнікі — за ім. Але ім заміналі мяшкі на галовах.

Ускарабкаўшыся на верхавіну, Бураціна разгойдаўся і пераскочыў на суседняе дрэва. Разбойнікі — за ім…

Але абодва тут жа сарваліся і грымнуліся вобземлю.

Пакуль яны кракталі і чухаліся, Бураціна саслізнуў з дрэва і кінуўся бегчы, так хутка перабіраючы нагамі, што іх нават не відаць было.

Ад месяца дрэвы адкідвалі доўгія цені. Увесь лес быў паласаты…

Бураціна то знікаў у цені, то белы каўпачок яго мільгаў у святле месяца.

Так ён дабраўся да возера. Над люстранай вадой вісеў месяц, як у тэатры лялек.