Meyrink Gustav - Golem

imię – tu: nazwisko. [przypis edytorski]

J – po hebrajsku jest to pierwsza litera imienia Boga. [przypis edytorski]

ibbur – w pewnych odłamach mistyki żydowskiej słowo to oznacza w uproszczeniu wzmocnienie duszy żyjącego człowieka przez tymczasowo łączącą się z nią inną sprawiedliwą duszę przebywającą poza ciałem. Zwykle wynika to z potrzeby spełnienia przez duszę bezcielesną jakiejś misji. [przypis edytorski]

spiżowy – wykonany ze spiżu, tj. ze stopu miedzi, cynku i cyny. [przypis edytorski]

korybant – w starożytności kapłan Kybele, frygijskiej bogini płodności. [przypis edytorski]

hermafrodyta – (od imion bogów gr. Hermesa i Afrodyty) istota dwupłciowa. [przypis edytorski]

karmny – tuczny, przeznaczony do uboju. [przypis edytorski]

Pierrot – postać z komedii dell'arte : smutny kochanek ze łzami wymalowanymi na pobielonej twarzy. [przypis edytorski]

czyli – czy z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]

muskuły – mięśnie. [przypis edytorski]

członki (daw.) – kończyny. [przypis edytorski]

jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]

surdut – długa, obcisła dwurzędowa marynarka bądź krótki płaszcz. [przypis edytorski]

niebacznie – nieuważnie, nieostrożnie. [przypis edytorski]

roiło mi się – wydawało mi się. [przypis edytorski]

lichwiarski procent – nazbyt wysokie oprocentowanie pożyczki. [przypis edytorski]

powrotnie – dziś: z powrotem. [przypis edytorski]

taić – ukrywać. [przypis edytorski]

golem – w legendach żydowskich istota stworzona na podobieństwo człowieka, zazwyczaj z gliny, żywa lecz pozbawiona duszy i dlatego posłuszna poleceniom człowieka, który ją stworzył. Stworzenie golema wiązało się z powtórzeniem Boskiego procesu kreacji. [przypis edytorski]

Kabała – mistyczna doktryna judaistyczna, na której oparty był m. in. ruch chasydzki. [przypis edytorski]

elementy (daw.) – żywioły. [przypis edytorski]

szepcąc przez zęby magiczne słowo liczebne – w innych wersjach legendy ożywienie golema następowało przez włożenie mu w usta karteczki z hebrajskim słowem emet (prawda) a uśmiercenie przez wymazanie pierwszej litery, na skutek czego powstawało słowo met (śmierć). [przypis edytorski]

usty – dziś popr. forma N. lm: ustami. [przypis edytorski]

podrządny – podległy. [przypis edytorski]

powolnie – dziś popr.: powoli. [przypis edytorski]

tandeciarz – handlarz tandetą, tj. tanimi, byle jakimi towarami z drugiej ręki. [przypis edytorski]

jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]

wie pan, tak, tak jak się gra w szachy – zupełnie tak, jak się gra w szachy – student Charousek nosi być może nazwisko Rudolfa Charouska (1873–1900), silnego i przedwcześnie zmarłego na gruźlicę szachisty węgierskiego czeskiego pochodzenia, urodzonego w Pradze. [przypis edytorski]

gambit – w teorii szachowej wariant, w którym gracz dobrowolnie poświęca materiał (piony, rzadziej figury) za inicjatywę (możliwości ataku). [przypis edytorski]

laufer – goniec (figura szachowa); najsłynniejsza partia Rudolfa Charouska, po którym być może nazwany jest bohater powieści, to jego zwycięstwo nad mistrzem świata Emanuelem Laskerem odniesione w trakcie turnieju w Norymberdze w roku 1896. Charousek zagrał wówczas odgałęzienie gambitu królewskiego zwane gambitem gońca (1.e4 e5 2. f4 exf4 3.Gc4). [przypis edytorski]

jaskra – choroba prowadząca do nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego i siatkówki, powodująca pogorszenie lub utratę wzroku; łac. glaucoma . [przypis edytorski]

irydektomia – operacja wycięcia fragmentu tęczówki. [przypis edytorski]

kęsek – tu: fragment. [przypis edytorski]

niedowidztwo – dziś popr.: niedowidzenie. [przypis edytorski]

symptomata (daw.) – objawy. [przypis edytorski]

pewnik – całkowicie pewna informacja. [przypis edytorski]

z konieczności – tu: na pewno. [przypis edytorski]

niepodobna (daw.) – jest nieprawdopodobne bądź niemożliwe. [przypis edytorski]

konstatować – stwierdzać. [przypis edytorski]

zgryziony (daw.) – zmartwiony (por. zgryzota). [przypis edytorski]

wdać się – włączyć się. [przypis edytorski]

ruch musowy – dziś raczej: ruch wymuszony. [przypis edytorski]

patriarcha – tu: głowa rodziny. [przypis edytorski]

drodzy – bliscy. [przypis edytorski]

doktor Savioli, młody lekarz niemiecki – dalej mówi się o nim jako o Włochu. [przypis edytorski]

amylnitryt – azotyn amylu, stosowany jako środek obniżający ciśnienie krwi i napięcie mięśni gładkich bądź jako antidotum na zatrucie cyjankiem. [przypis edytorski]

suchotnik – gruźlik. [przypis edytorski]

jasełkarz – lalkarz. [przypis edytorski]

naraz – nagle. [przypis edytorski]

furażerka – miękka, podłużna czapka bez daszka. [przypis edytorski]

wolny mularz – w znaczeniu podstawowym: członek masonerii. [przypis edytorski]

poncz – rodzaj gorącego napoju alkoholowego. [przypis edytorski]

jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]

An Bein – del von Ei – sen – Piosenka w gwarze złodziejskiej prasko-niemieckiej nie nadaje się do przekładu. Podajemy ją w oryginale (przyp. tłum.) Piosenka opowiada o grożeniu nożem, zabieraniu pieniędzy i przepuszczaniu ich; Red.WL. [przypis redakcyjny]

myszugen – właśc. meszugene (jidisz): wariat, pomylony. [przypis edytorski]