Мікола Гамолка - Цытадэль неба

Калі-б у каюце было паветра, можна было-б чуць, з якім шаленствам і злосцю кідаў Поль сабе пад ногі розныя рэчы, якія трапляліся яму пад рукі, Ён агледзеў усё да драбніц, зазіраў у самыя патаемныя куткі, нечага настойліва шукаў і не знаходзіў. Нарэшце, ён са злосцю штурхнуў цяжкім чаравікам разарваны балон, той, як снарад, урэзаўся ў далькі дёмны кут і рыкашэтам закрануў скрынку, за якой сядзеў Роб.

Гэта было занадта. Роб устаў, павярнуўся да Арноля і, стрымліваючы гнеў, спытаў:

— Вам тут не падабаецца, капітан?

— Дзе мой пісталет? — выкрыкнуў той у адказ. — Я пакінуў яго ў скрынцы. Ты яго забраў?

— Навошта вам зброя? — вочы ў Роба звузіліся, у зрэнках бліснула нянавісць.

— Я шукаю рэчы, якія належаць мне. Калі ўзяў — аддай! — загрымеў Поль.

— Містэр Арноль, я вас не баюся. Калі вы будзеце лютаваць, я папрашу пакінуць каюту.

Поль не адважыўся мерацца сілаю. Ён фанабэрыста прайшоўся па каюце, потым, як-бы нешта ўспомніўшы, спыніўся перад Робам і сказаў:

— Ты хваліўся — у цябе ёсць папера. Дай блакнот i аловак.

Роб дапытліва паглядзеў яму ў твар і задаволена сказаў:

— Даўно-б так... Клянуся гонарам, работа супакойвае нервы. Да таго-ж, мы ў вялікім абавязку перад Зямлёй. Трэба спяшацца, сэр! Пішыце. Калі-небудзь вашы дзённікі будуць выдадзены мільённым тыражом...

Поль хацеў адыйсці ў бок, але нечакана спыніўся, i вочы яго заблішчэлі злосцю.

— Дарэчы, штурман, вы не адшукалі ў каюце сцяга Штатаў?

— Ён згарэў, містэр.

— Выдатна! — з нейкай робленай вясёласцю ўсклікнуў Арноль. — Я так і думаў... Цяпер усё зразумела.

Ён прымасціўся ў дальнім кутку каюты, паставіў каля сябе ліхтар і, хітравата прыжмурыўшыся, пачаў пісаць.

Аловак па блакноту бегаў хутка, амаль машынальна. Роб з хвіліну назіраў за сваім кампаньёнам, імкнучыся адгадаць, якія думкі выкладае на паперы капітан.

Мінула больш гадзіны. Роб крыху стаміўся, бо пісаць у касмічным касцюме было нязвыклай справай. Ад доўгага сядзення здрандвелі ногі. Ён адклаў блакнот і ўстаў са скрынкі.

Праз авальную зазубраную шчыліну віднеўся чорны кавалак космаса.

Як многа ў ім зор! А кожная зорка — гэта асобны вялікі свет. «Мабыць, у многіх кутках сусвету ёсць жыццё», — падумаў Роб. Як моцна захацелася яму ў гэты час даведацца, якое яно, жыццё, можа быць там. «Няўжо і ў іншых светах існуюць здзек і несправядлівасць у адносінах паміж людзьмі? Хто прыдумаў такія ганебныя парадкі: адным жыць у раскошы і багацці, другім — гібець ад голаду, холаду, пакут!»

Многа бачыў Роб за ўсё сваё жыццё гора і бяды. Ён уставаў разам з сонцам, а клаўся, калі яго на небе ўжо не было. Ён рэдка быў сыты. Ледзь-ледзь удавалася зводзіць канцы з канцамі. Потым паявілася сям’я. Нейкі водбліск шчасця мільгнуў перад ім і адразу згас. Спачатку жыццё нібы наладжвалася, але хутка жонка захварэла на сухоты. Ужо два гады пакутуе...

Цяпер лёс разлучыў іх навек. Што будзе з жонкай, з дзецьмі? Пяцьсот долараў, атрыманых ад кампаніі Уолтэра, вядома, не малыя грошы. Можа, Рывера выздаравее i, дасць бог, падгадуе дзяцей.

Пяцьсот долараў — гэта, фактычна, плата за яго жыццё. Як танна ацанілі жыццё чалавека...

На душы ў Роба стала журботна i горка. Хоць ён у апошні час змірыўся са сваёй асуджанасцю, душа ўсё-ж балела ад прадчування блізкай смерці. Яго крыху суцешыла знаходка балонаў i ежы. Думалася, разам з Полем ён правядзе тут апошнія чацвёра сутак, забудзецца ў доўгіх размовах аб усім на свеце, i яны смела сустрэнуць свой канец.

Але вярнуўся Поль... Страшна падумаць. Гэткі падлюга! Быў сам на краі магілы, а хоча спіхнуць туды другога.

Роб доўга стаяў, ціхі, задумлівы, ля выхаду з ракеты, глядзеў на Зямлю, на зорныя далёкія светы, якія вясёлым, дружным карагодам праплывалі над яго галавой. Мары... Мары... Якія вы далёкія і недасягальныя!

Нарэшце трапяткое ўзбуджэнне душы, выкліканае думкамі, змянілася спакойнай, дзелавітай разважлівасцю.

Мёртвая нудная цішыня, пустэча неба і наваколля надакучылі.

Роб рашыў прадоўжыць работу. Павярнуўшыся да скрынкі, ён збянтэжана заміргаў вачыма: за ёю стаяў Поль! Чаго ён сюды прышоў? Пацікавіцца, як Роб вядзе запіс гісторыі падарожжа? Відаць, зусім не дзеля гэтага.

Поль прыцягнуў да скрынкі невялікую шуфлядку і нешта імкнуўся з іх змайстраваць.

— Сэр, што вы робіце? — спытаў Роб са здзіўленнем.

— Трыбуну, — прамовіў абыякава Поль і, глянуўшы на Роба, дадаў: — Вы задаволілі сваю цікаўнасць?

— Мой мілы дружа, — у тон яму прамовіў Роб. — Мне здаецца, вас трэба лячыць. Вы пачалі забывацца...