Юры Станкевіч - П'яўка

“АБ ПРОСТЫХ ЛЮДЗЯХ”

У сваёй большасці просты чалавек, як выказаўся старажытны пісьменнік “пляўка не варты, а Бога злопае”, што не аднойчы даказана гістарычна.

Але пакуль да Бога яму не дабрацца, ён за-няты пошукамі і наступным знішчэннем сваёй жа эліты,

якая, наадварот, у лепшых традыцыях гуманізму,

ледзь не істэрычна ўзносіць свайго далакопа на працягу апошніх стагоддзяў. Ты вялікі, ты магутны,

ты соль зямлі, аж заходзіцца яна.

Як вынік, надышлі часы, калі на відазмененага раба, як і на цёмнаскурага ці гомасексуаліста, нельга сказаць анічога ганебнага, хоць яны іншым разам таго і заслугоўвалі, што па мазахісцку адлюстравалі прадстаўнікі літаратуры і мастацтва мінулага стагоддзя і асабліва сучаснасці. Просты чалавек пераўтварыўся ў анёла. Некаторыя народы сталі анёлападобнымі.

Але вось характэрны прыклад, зафіксаваны яшчэ два стагоддзі таму. Па катастрофе пасажырскага лайнера “Тытанік”, які паўтара стагоддзя таму патануў з некалькімі тысячамі чалавек на борце, усе пасажары першага класа выратавалі сваіх жанчын і дзяцей. Больш таго, некалькі мільянераў уступілі свае месцы ў шлюпках жанчынам з трэцяга класа, а самі загінулі. Пасажыры другога класа — захавалі восемдзесят адсоткаў сваіх жанчын і дзяцей. Большасць жа жанчын і дзяцей тых, хто плыў трэцім класам, загінулі, бо мацнейшыя павыкідвалі іх за борт, каб выратавацца самім. Аналагічных прыкладаў мноства.

Якімі б ні былі нашыя погляды на цывілізацыю і культуру, — папярэджвае нас старажытны філосаф, — ёсць нешта першаступеннае, з чым нельга не лічыцца, — анамалія ў асобе масавага чалавека.

Прага да разбурэння, знішчэння тых, хто вышэй за яго, і, урэшце, самазнішчэння яскрава выявілася ў “простага чалавека” ў перыяд так званых “рэвалюцый”, асабліва камуна-бальшавіцкай, наступствы якой праз паўтара стагоддзя быццам знешне непрыкметна, але прывялі нас да апакаліптычных падзей і гібелі Атлантычнай цывілізацыі”.

empty 8.

Ад плошчы я пайшоў бруднымі бакавымі вуліцамі, заваленымі смеццем і чалавечымі адыходамі. Частка з тых людзей, што тут пражывала, пэўна, была занята на працы, а пад сонцам, што бязлітасна вісела проста над галавой, тунькаліся іх дзеці ўсіх узростаў, большасцю цёмнаскурыя, многія з пукатымі, адвіслымі ад паразітаў жыватамі. “Дай, дай!” — раз-пораз прасіў хто-

небудзь з іх, працягваючы да мяне руку, а то і нахабна хапаючы за кашулю. Потым на мяне звярнула ўвагу купка падлеткаў абодвух полаў, яўна прыблатнёных. Гэтых трэба было засцерагацца, і я са спазненнем успомніў, што па-ранейшаму хаджу без зброі.

Да мяне наблізілася парачка: жаўтаскуры, азіяцкага этнатыпу хлапец і белая дзяўчына з лялечным тварыкам, цыгарэтай у роце і пасмамі сальных валасоў на галаве — але намеры ў іх яўна былі пазбаўленыя якой агрэсіі. І сапраўды, яны сходу, без якіх намёкаў і іншасказанняў прапанавалі мне, вядома, за грошы, і калі я гэтага пажадаю, партнёршу для сексзабавы, маладую, нават зусім маладую. Выслухаўшы маю адмову, яны яшчэ нейкі час настойвалі, але хутка адступілі, незадаволена брыдкасловячы, бо якраз па вуліцы рухаўся падрапаны паліцэйскі джып. Абагнаўшы мяне, ён спыніўся наперадзе — там сабраліся нейкія напаўголыя постаці. Як я даведаўся, пад раніцу кагосьці з мясцовых зарэзалі, і толькі па абедзе да іх прыехалі разбірацца.

Пэўна, так было і будзе заўсёды, думаў я, варушачы ў памяці старонкі прачытаных мною ста-ражытных кніг. У адных з іх жыццё яўна рамантызаванае і трохі ўпрыгожанае, у іншых, такіх, напрыклад, як злашчасны дзённік фрэйліны Арнгейм, на якім я засыпаўся, — адлюстроўвае не-прыкрытую праўду. Я ўспомніў своеасабліва непахісны пункт гледжання гэтага дзіця заходнееўрапейскай цывілізацыі, кінутага лёсам у “краіну гарэлкі, крыві і бруду”, краіну, якая праз стагоддзі сыграе фатальную ролю ў заняпадзе шматлікіх народаў, у тым ліку і таго, да якога належаў і я. “У асамблеях і палацах танчылі, — расказвала фрэйліна Арнгейм, — а побач на шастах гнілі, паступова парахнеючы, галовы пакараных, і іх можна было бачыць з вокнаў. На царавых баляваннях жаўнеры разносілі гарэлку ў чанах, і тамтэйшыя баярыні і княгіні напіваліся ўпоравень з мужчынамі. Знатныя дамы ў плясках задзіралі прыполы і лаяліся мацерна і непатрэбна...”

Раздумваючы над рознымі сімуляцыйнымі сцэнарыямі, бацька, спасылаючыся на даследчыкаў мінулага стагоддзя, гаварыў з гэтай нагоды пра этычныя пярэчанні, якія маглі ўзнікнуць супраць стварэння сімуляцый. Гэта, меркаваў ён, пярэчанне меншай каштоўнасці: жыццё ў сімуляцыі горш за жыццё ў рэальнасці; пярэчанне супраць падману — сімуляцыі не павінны стварацца, паколькі яны непазбежна звязаны з масавым падманам; эгаістычнае разуменне: сімуляцыі павінны быць забаронены цывілізацыяй, каб гарантаваць, што яна сама не знаходзіцца ў сімуляцыі.