Алесь Наварыч - Літоўскі воўк

- Рудахвостка, - ціха і замілавана сказаў Бароўскі. Дастаў з кішэні пушачку, адкрыў яе, узяў шчопаць нечага белага, рассыпістага. - Гэта мурашыныя яйкі, панове, - патлумачыў ён і працягнуў руку да птушачкі.

Тая нейкі час недаверліва глядзела на руку, потым скокнула на яе і пачала хапаць і прагна глытаць яйкі.

- Рудахвосткі, панове, распаўсюджаныя птушкі, але скрытныя. Яны перасмешнікі, тэк-тэкаюць, пасвістваюць, хвастом не ўзмахваюць, а патрэсваюць. Яйкі ў іх бледна-блакітна-зялёныя...

- Дык злавіце яе, - прашаптаў спраўнік, каб не апудзіць птушку, - ды ў клетку.

- У клетках рудахвостак трымаюць мала, бо надакучваюць сваім «фьюць». Ліцвіны яе яшчэ лысушкай называюць.

- Ліцвіны?! - з выклікам перапытаў спраўнік. - Рускія цяпер тут усе, раней былі ліцвіны, а цяпер рускія. Ліцвіны - гэта з лексікі мінулых стагоддзяў. Калі былі маскавіты, былі і ліцвіны, згодзен. А цяпер - усе рускага роду-племені. Ці не спаконвечная тут Русь была? Станеце спрачацца, што Полацак, Тураў, Пінск - рускія гарады, калі яны і ў летапісах рускімі названы?

Бароўскі маўчаў.

- І птушкі ў нас аднолькава называюцца. Варона - і па-тутэйшаму варона, і па-руску варона, - каб змякчыць рэзкасць, з жартам падтрымаў спраўніка Фогель.

- Вазьміце таксама сароку, - дадаў спраўнік. - Яна і па-расейску сарока. Або верабей. Вялікая хіба розніца - «воробей» ці «верабей».

І Фогель, і спраўнік ледзь не ў адкрытую кпілі з гаспадара.

- Не скажыце, - праказаў нарэшце Бароўскі. - На вераб'я ліцвіны кажуць яшчэ і шворабель.

- Гэта дыялекты... - адзначыў спраўнік. - У кожнай губерні Расеі на адну і тую ж птушку могуць казаць па-рознаму.

- А скажыце, - прымружыўся Бароўскі, - як па-нямецку будзе шчыгол? Не ведаеце? Дык я вам напомню, калі забыліся на нямецкую мову, - Stigliz. Гучыць амаль аднолькава. Германія даволі далёка ад расейскіх губерняў. Або, скажам, у рускіх, расейцаў значыць, ёсць птушка варакушка, а ў нас яна называецца кралька, або бохаўка.

- Варакэшка? - здзіўлена прамовіў жандар.

- Варбкушка, - паправіў націск Бароўскі. - Яны, праўда, рэдка сустракаюцца... А птушка разумная, бадзёрая, спявае цэлы дзень. А ўзяць славак? - Бароўскі зрабіў энергічны жэст. - Яны ў нас і валасянкамі называюцца, і таксама завірушкамі. У расейцаў завірушкай называюць іншую птушку... Цікава, што птушаняты валасянак не вытрымліваюць позірку чалавека і выкідваюцца на зямлю.

- Гм, - падаў гук жандар. - А як яна спявае?

- Ды чулі вы яе песню. Пераліўчатая, спачатку ціхая, а скончваецца гучным каленам. Валасянкі пераймаюць салаўя, ды так, што можна зблытаць. Валасянка спявае нават у дождж. Цікава, панове, за імі назіраць. Ці ведаеце вы, што пакуль самка не выбрала месца пад гняздо, самец будуе пробныя. Сядзіць такі спявак у недабудаваным гняздзечку і свішча.

Рыпнулі дзверы, увайшла Лёдзя, дзяўчына, што называецца, кроў з малаком. Хіба што босая. Трымала нагружаны рознакалібернымі бутэлькамі спод, значна большы, чым той, на якім прынёс каву гаспадар.

Дзяўчына крыху апусціла вочы, капітан Фогель зашчыпаў вусікі.

- Я, панове, вялікі аматар птушак. Гэта маё хобі. Прашу, панове, адведаць наліўкі, - прапанаваў Бароўскі.

Фогель з запытаннем зірнуў на спраўніка, той ледзь заўважна хітнуў галавой, маўляў, можна, чаго там саромецца.

Лёдзя выставіла на стол бутэлькі і чаркі, загадкава і з выклікам зірнула на капітана і выйшла.

- Вось, панове, рэкамендую смародзінавую... - Гаспадар спрытна наліў па малюсенькіх чарачках наліўкі. - Дарэчы, панове, сярод валасянак ёсць таксама смародзінкі. Так іх і называюць. Ведаеце, панове, птушаняты гэтага віду птушак любяць сядзець на галінах шчыльна адно каля аднаго. Выгляд дружнай сямейкі сярод прасветленай на сонцы лістоты ёсць надзвычай мілае відовішча, панове...

Пан Бароўскі перапыніў сваю гаворку, уважліва прасачыў, як госці выпілі.

- Панове, яшчэ налівачкі? Бжасквінявай.

- Якой? Абрыкосавай? - перапытаў спраўнік.

- Так, уласнай гадоўлі бжасквіні. Хоць клімат не спрыяе, але ўдаецца ратаваць ад марозу...

- Не, - жандар рашуча падняўся. - Ці не пакажаце нам свае пакоі? Цікава, як вы тут уладкаваліся?

- Чаму не пакажу, - з радасцю і разам з тым з трывогай сказаў Бароўскі і расчыніў дзверы, якія вялі ў вялікую залу. - Калі ласка, панове, проша сюды, у халодную.

РАЗДЗЕЛ XVII. На сядзібе птушкалюба

1. Халодная зала

Прапанова жандара агледзець пакоі была фармальнай зачэпкай, каб упэўніцца, што Людовіка ў доме няма і яго лепей пашукаць дзе-небудзь па гумнах. Гаспадар не мог запярэчыць, а жандар і спраўнік не рабілі вобыску гвалтам.