Алесь Яфімаў - Прададзеная споведзь

Дарэчы, разумееш, жыццё нашмат карацейшае, чым здаецца большасці людзей. Па-першае, існуе нейкі агульны зман, што чалавек быццам бы «па заводскіх наладах» жыве сто гадоў. Аднак ёсць аб'ектыўная статыстыка: большасць мужчын у гэтай краіне не дажывае да сямідзесяці, большасць жанчын — да васьмідзесяці. Але калі людзі адзначаюцць дваццаціпяцігоддзе, ім здаецца, што за спінай толькі чвэрць жыцця, а наперадзе яшчэ тры чвэрці. Аналагічна і ў пяцьдзясят: яны думаюць, што прайшлі «экватар», што ў іх засталося яшчэ столькі ж часу. Але не, спадарства: у першым выпадку вам засталося гадоў сорак, а ў другім — пятнаццаць. І вось тут трэба згадаць пра другую акалічнасць: абсалютна відавочна, што дзесяць гадоў з пятнаццацці да двадцацці пяці зусім не тое ж самае, што дзесяць гадоў з шасцідзесяці да сямідзесяці. Так, ёсць выпадкі, калі людзі дасягалі нейкага поспеху ў сталым узросце, але гэта выключэнні, якія толькі падмацоўваюць агульнае правіла. Трэба прызнаць, што з кожным годам магчымасцей становіцца ўсё менш і менш, «дзверы зачыняюцца» ўсё хутчэй і хутчэй. Калі ў пятнаццаць гадоў ты не маеш ніякага дачынення да спорту, верагодней за ўсё, ты не станеш прафесійным спартоўцам. Здаецца, што наперадзе яшчэ амаль усё жыццё, але гэтыя дзверы ўжо назаўсёды зачынены. Аналагічна і з іншымі сферамі, толькі лічбы іншыя. Жыццё большасці людзей фарміруецца ў першыя дваццаць гадоў, далей пачынаецца інерцыя. І праблема не толькі ў тым, што яна такая моцная, што кругагляд звужаецца да дзясятка градусаў, а жыццёвая прастора ператвараецца ў вузкі калідор. Проста большасць прызвычайваецца да свайго становішча і ўжо не хоча нешта змяняць. Людзі пачынаюць лічыць свае былыя мары і планы наіўнымі і несур'ёзнымі і адмаўляюцца ад іх. Штодзённая мітусня, нейкія побытавыя дробязі і неабходнасць зарабіць капейчыну на наступны дзень. Усё гэта спрыяе таму, што чалавек ператвараецца ў дробязнага абывацеля.

Таму я па-добраму зайздрошчу тым, хто абраў — не ведаю як, бо калі трэба рабіць гэты выбар, у чалавека яшчэ няма вопыту — менавіта свае дзверы і здолеў у іх увайсці. І шчыра спачуваю лю­дзям, якія ніколі не патрапяць туды, куды імкнуліся. Але мая трагедыя ў тым, што я не ведаю, куды мне трэба. Я проста пасажыр, які праехаў свой прыпынак. Нават не ведаю, які дакладна, але яўна адчуваю — праехаў. І вельмі здарожыўся...

Адысей

Даявед глядзеў на суразмоўцу сур'ёзна і сумна. Напэўна, ён чакаў іншага адказу — нейкіх цікавых гісторый ці нечага такога. Урэшце ж атрымалася абстрактная, аднак шчырая і трагічная споведзь. Яна выразна адрознівалася ад папярэдніх маналогаў Маявера і, магчыма, нечым зачапіла эксперыментатара. Даявед зразумеў, што змяніць танальнасць гутаркі не атрымалася і наўрад ці ўжо атрымаецца, аднак ён вырашыў паспрабаваць дадаць у яе хоць крыху нейкага аптымізму:

— Падарожжа само па сабе з'яўляецца маленькім жыццём. Іншым разам цяжка сказаць, што мае больш сэнсу: тое, куды і для чаго ты едзеш, ці сам працэс гэтай паездкі. Напэўна, найбольш яскравы прыклад у гэтым выпадку — падарожжа Адысея. Памятаеш, ён так імкнуўся хутчэй патрапіць дадому, да жонкі. Вяртанне было яго мэтай, а доўгія вандраванні былі быццам бы перашкодай да яе дасягнення. Калі адштурхоўвацца ад таго, што Адысей жадаў вярнуцца дадому, усе яго прыгоды з'яўляліся, так бы мовіць, палкамі ў калёсах, якія ўвесь час спынялі яго, не дазвалялі здзейсніць жаданае. Адысей сумаваў, абураўся, шкадаваў час, які вымушаны быў губляць. Аднак відавочна, што менавіта гэта падарожжа было самым галоўным у яго жыцці. Не вайна, з якой ён вяртаўся, і не далейшае жыццё ў родным доме побач з жонкай. Само падарожжа. Іншымі словамі, не дзейнасць у пункце «А» і пункце «Б», а рух ад першага да апошняга. Пры гэтым натуральна, што сам Адысей якраз планаваў дзейнасць, чакаў ад яе пэўных вынікаў, надаваў ёй значны сэнс. А вось рух, які спачатку разглядаўся як нейкая фармальнасць, нейкі чыста тэхнічны момант, наўрад ці ўвогуле ўваходзіў у жыццёвыя планы Адысея. Ведаеш, быў бы ў яго такі спіс спраў. Кшталту, пасля вырашальнага бою дастае ён паперку і ручку і бухціць сабе пад нос: «Тааак, што тут у нас?.. Ага, нацягнуць траянцаў — ёсць (ставіць «галачку»), застацца жывым і здаровым — ёсць (ставіць «галачку»). Красава! Што цяпер?.. (Задумліва пасміхаецца) Так, Пенелопа. Пабухаць з сябрам

— будзе што ім расказаць за келіхам віна. І адпачыць — хопіць з мяне спраў на бліжэйшы час. Памыцца нармальна трэба, выспацца як след. Зачэкаўся я на гэтай вайне.» Уяўляеш? Ці мог бы ў такім спісе быць пункцік «хутка, акуратна і без прыгод даплыць дадому»? Гэта ж не падарожжа на сучасным трансатлантычным круізным лайнеры, гэта звычайнае вяртанне з вайны: сам працэс як штосьці цікавае і незвычайнае не разглядаўся. Але бачыш, як усё адбылося? Тое, што спачатку было дробяззю, не вартай увагі, нечакана стала галоўнай падзеяй у жыцці Адысея — расцягнутай у часе і насычанай шматлікімі прыгодамі, на фоне якіх вайна, якую Адысей лічыў важным элемен­там жыцця, сама стала дробяззю.