Тадеуш Бой-Желеньский - Słówka

sprzęt, cały wykuty w srebrze, o szerokim brzegu pokrytym wokół rzeźbą roboty tak

przedziwnej, iż wyszła chyba spod ręki samego przesławnego Benwenuta. Było tam po

jednej stronie wyobrażone narodzenie z piany morskiej bogini pogańskiej zwanej Afrodytą,

po drugiej zaś wywczasy starożytnej pani Ledy z ptakiem łabędzim, obie zaś sceny

tak misternie były przedstawione, iż Marysieńka swych dostojnych oczu oderwać nie

mogła, bo jak żyje, czegoś tak pięknego widzieć nie raczyła. Wewnętrzna powierzchnia

naczynia cała była wyzłacana, zaś na samym dnie, znowuż w srebrze wykute, błyszczały

białe lilie Burbonów. Ten widok dopełnił miary wzruszeń dnia dzisiejszego. Łzy puściły

się z oczu nieszczęśliwej królowej. „ O moja Francjo! – wołała, na przemian śmiejąc

się i płacząc ( zupełnie jak w powieściach) . – O moja ojczyzno ukochana, czyż nigdy

cię nie zobaczę, czyż nigdy nie wrócą szczęśliwe dni mojego dzieciństwa? ”

Spłaciwszy tymi słowami dług podnioślejszym uczuciom, królowa oddała się cała pospolitej

ciekawości. „ Skąd ten dar wspaniały, a tak w porę, jakby za pomocą czarów przybywający?

Któż jest ów śmiertelnik – pytała znowu z patosem właściwym monarchom – który ośmiela

się w swą dozgonną dłużniczkę przemieniać królowę Polski? ”

Rzecz wyjaśniła się częściowo przy pomocy Anusi. Mocno zmieszana dziewczyna wyznała,

że kiedy wracała do domu, natknęła się na jakiegoś pana pięknie i bogato przybranego,

który na próżno usiłował porozumieć się w mieście za pomocą francuskiego szwargotu.

Dopomogła mu w tym kłopocie, on zaś zaprosił ją do swej gospody, aby tam jej swoją

wdzięczność wyrazić.

Dowiedziawszy się, iż jest w służbie u jej rólewskiej wysokości, począł ją wypytywać

bardzo szczegółowo a zręcznie o różne sprawy dotyczące królowej, tak iż ani się spostrzegła,

kiedy o wszystkich tego dnia przygodach i o kłopocie jej królewskiej mości wygadała.

Ten pan ( bardzo grzeczny i ludzki) śmiał się do rozpuku i wydawał się bardzo kontent,

i nikt inny, tylko on musiał to śliczne cacko przysłać. . .

– Dobrze, moje dziecko, ale tu oznajmiali przecież, że to od jego świątobliwości

nuncjusza papieskiego. Czy nie powiadał ci ów pan, kim jest, może jaki dworzanin

jego świątobliwości?

– I owszem, pytałam go się, z kim miałam przyjemność, ale tylko śmiał się, poklepał

mnie po plecach i powiedział, że każdy, jak umie, na życie pracuje i że żadna praca

nie hańbi. . .

Tak skończyła się relacja Anusi. Na szczęście królowa była zbyt zaabsorbowaną, aby

mogła zwrócić uwagę na pewne, może nie dość jasne szczegóły tego opowiadania.

Ów tajemniczy nieznajomy, z którym Anusia miała przyjemność i który tak dziwnym przypadkiem

wszedł w posiadanie sekretu korony polskiej, był to nie kto inny, jak sama jego świątobliwość

nuncjusz papieski we własnej osobie. Jakoż w godzinę później, wezwany przez umyślnego

na szczególną audiencję przed oblicze królowej, która pała chęcią wyjaśnienia tego

niezwykłego zdarzenia, zjawia się na pokojach jej królewskiej mości.

Nuncjusz nosi nazwisko duca de Perier- Jouet z przydomkiem Brut i należy poniekąd

do królewskiego domu Francji, będąc jednym z licznych naturalnych wnuków Henryka

IV. Książę przechodził w życiu banalnie interesujące koleje powieściowego bohatera.

Przeznaczony przez Mazarina do stanu duchownego i prawie przemocą na księdza wyświęcony,

uciekł za granicę, bawił przez jakiś czas w Anglii, gdzie od szeregu lat naturalizowała

się starsza hugonocka linia książąt Perier- Jouet, przybrawszy przydomek Extra- Dry,

następnie tułał się po dworach zagranicznych, zarabiając na swoją garderobę

233 wtajemniczaniem niemieckich księżniczek we francuskie kunszta miłosne. Powróciwszy

do Francji, wdał

się zbyt gorliwie w intrygi dworskie, wskutek czego popadł szybko w ponowną niełaskę

i przeszedł do służby papieskiej, przyjęty tam z otwartymi rękami. Obecnie wysłany

został do Polski ze specjalną misją. Chodzi o to, aby jako Francuz, człowiek wielkiego

rodu, zręczny i światowy, zyskał wpływ na Marię Kazimierę, która nie cieszy się u

papieża opinią zbyt mocnej głowy, i w ten sposób przeciwważył zabiegi dworu wersalskiego

w kwestii polityki austriacko- tureckiej Jana III, a właściwie wszechwładnej Marysieńki.

Zrozumiałą jest zatem rzeczą, jak skwapliwie jego świątobliwość pochwyciła dziś sposobność

oddania królowej tak ważnej przysługi i uzyskania na początek jej względów. Prześliczny

mebelek, za cenę którego jego świątobliwość już w godzinę po przybyciu do Krakowa

zdołała uzyskać szczególną i pod tak pomyślnymi auspicjami zapowiadającą się audiencję,

ma również swoją historię. Jest to dar, który babka księcia, panna de Barsac czy

też de Haut- Sauternes, otrzymała od swego królewskiego kochanka przez wdzięczność,

iż nie zważając na swój stan panieński, obdarzyła go dorodnym synem. Sprzęt ten towarzyszy

wszędzie jego świątobliwości jako droga pamiątka rodzinna; a zresztą któż zdoła przewidzieć,

co i kiedy w podróży przydać się może?

Duc de Perier- Jouet, który wchodzi w tej chwili do komnaty, liczy około czterdziestu

dobrze zużytkowanych wiosen. Jest co się nazywa pięknym i świetnym mężczyzną; zwłaszcza

w półcieniu, jaki tu panuje, a który przysłania jego cokolwiek zmęczoną cerę, przedstawia

się doskonale. Ma coś niemile chłodnego w oczach, potrafi jednak być w potrzebie

pierwszorzędnym charmeurem. Jest ubrany po świecku, całkiem czarno i bardzo wykwintnie.

Książę orientuje się w ludziach i sytuacjach szybko i bystro, jednak bez żadnego

zamiłowania do dociekań psychologicznych i wyłącznie pod kątem widzenia własnych

interesów, wskutek czego sąd jego świątobliwości wypada zwykle dość brutalnie. I

tutaj po kilku minutach rozmowy, nie dając się oślepić temu subtelnemu wdziękowi,

którym owiana jest postać królowej Marysieńki, sklasyfikował ją na swój użytek jako

gąskę zmanierowaną i mocno tracącą prowincją.

Tym bardziej rozwija jego świątobliwość swój aparat koncertowych środków wytrawnego

zdobywcy kobiet. Przychodzi mu to tym łatwiej, iż ma za sprzymierzeńców całą tęsknotę

królowej za krajem, jej radość, iż słyszy dźwięk mowy rodzinnej, przede wszystkim

zaś urok swojego pochodzenia. Autentyczna krew Burbonów, płynąca w żyłach księcia,

wywiera nieodparte i fascynujące działanie na panią Janową Sobieską z domu d' Arquien.

Pod chłodnym i spokojnym spojrzeniem tego królewskiego bastarda słynna w Polsce z

arogancji Marysieńka czuje się dziwnie malutką i nieśmiałą, a jej własny majestat

wydaje się jej czymś bardzo operetkowym. Myśl, że kilka kropel tej krwi szlachetnej

mogłoby się w jakikolwiek sposób dostać do jej organizmu, przejmuje królową emocją

tak silną, iż mimo woli poczyna drżeć po cichutku na całym ciele. Wzruszenie to ogarnia

ją z taką gwałtownością, że gdyby jego świątobliwość okazała w tej chwili mniej uszanowania,

a więcej przedsiębiorczości, Marysieńka, zazwyczaj tak ostrożna, byłaby gotowa poddać

się choćby natychmiast tej operacji, chociaż Jaś w każdej chwili może wejść do pokoju.

Jeszcze nie zdążyła sobie królowa uświadomić uczuć, jakie ją poruszają, a już mała