Ніл Гілевіч - Паланэз Агінскага [Лірыка. Паэмы. 1996 – 2002]

В о л ь к а
Лепш не пытай, бо закрычу ізноў.

М і р о н
Тады забудзь аб ім. А то й да млосці
Дайсці нядоўга ад кашмарных сноў.
А як, скажы, твой брат Якуб? Ці праўда,
Што адпусцілі, што віны няма?

В о л ь к а
А ты зайдзі яго нраведай заўтра.
Пабачыш, што зрабіла з ім турма.
Як мошчы стаў... Ён помніць, што між вамі
Было сяброўства ў школьныя гады...

М і р о н
Было... Калі яго арыштавалі -
Я быў страшэнна ўражаны тады.
Не мог паверыць, каб такі рамантык,
Найбольшы летуценнік сярод нас,
Паэт душой, - перарадзіўся раптам
I стаўся ворагам працоўных мас.
За што ж усё-такі яго забралі?
Што прад;явілі брату? Не сказаў?

В о л ь к а
Сказаў... За песню, шго спяваў з сябрамі.
Данос хтось са студэнтаў накілзаў.

М і р о н
За песню?.. Што - яна была варожай?
Не нашым складзеная песняром?

В о л ь к а
Наўрад, ці знаеш ты яе ... А можа?
За Паланэз Агінскага, Мірон.

М і р о н
За Паланэз? А хіба гэта песня?
Я ведаю мелодыю - здаўна
Яе ўспрымаю я чамусь балесна, -
Так за душу бярэ мяне яна.
Але што ёсць да музыкі чароўнай
І словы - чую гэта ўпершыню...

В о л ь к а
Ёсць... Песня мне такой здаецца роднай
I так кудысьці цягне ўвышыню...
Я словы ад Якуба завучыла.
I знаеш, калі скрушна мне было,
Я гэтай песняю сябе лячыла.
Спяю - і чую: трохі адлягло.

М і р о н
Дык праспявай і мне, каб на папраўку
Хутчэй пайшло! I тэкст я завучу.

В о л ь к а
Ты гэта смехам кажаш ці напраўду?

М і р о н
Сур'ёзна. Я пачуць яе хачу.
Тым больш - у мілым сэрцу выкананні.
Я так даўно не чуў, як ты пяеш!

В о л ь к а
Прабач, але... Баюся я, што зганіш
Ты гэту песню... Мо не трэба лепш?
Яна, Мірон, на тыя непадобна,
Што мя пяём... Нязвыклая крыху.

М і р о н
Не бойся. Калі нават і нядобра
Пяецца ў ёй - твайго няма граху.

В о л ь к а
(пяе)
Край ты наш крывіцкі, родны край!
Зямля дзядоў спаконная!
Не трэба нам ніякі іншы рай,
Апроч цябе, зямля, - зялёная,
Блакітная, спакойная.

Толькі будзь сама сабой,
Заўсёды будзь сабой,
Павек вякоў — сабой,
Павек вякоў свабоднай будзь,
Свабоднай будзь!
З няволяю ліхой,
Няволяю праклятаю не знайся!

Ведай, што
Касцьмі паляжам мы,
Касцьмі паляжам мы,
Касцьмі паляжам мы, -
А вера матчына
Не будзе страчана,
Не будзе страчана,
Не будзе страчана,
Не будзе!

Край ты наш ліцвінскі, родны край!
Навек нам Богам дадзены!
Ты толькі вер і помні, вер і знай:
Што завяшчалі нам дзяды і прадзеды -
Таму не здрадзім мы!

Толькі будзь самім сабой,
Заўсёды будзь сабой,
Павек вякоў - сабой,
Павек вякоў свабодным будзь,
Свабодным будзь!
З няволяю ліхой,
Няволяю праклятаю не знайся!
Ведай, што
Касцьмі паляжам мы,
Касцьмі паляжам мы,
Касцьмі паляжам мы, —
А вера матчына
Не будзе страчана,
Не будзе страчана,
Не будзе страчана,
Не будзе!

М і р о н
Як хораша пяеш ты! Слухаць люба!
Але... няўжо не бачыш ты сама,
За што энкавэдэ ўзяло Якуба?
У песні слоўца аднаго няма!
А два не тыя ёсць - не з той пласцінкі,
З якой у школе вучьш дзетак мы.
Калі б замест «крывіцкі» і «ліцвінскі»
Ён пеў «савецкі» - не было б турмы.

В о л ь к а
Але ж мы ўсе, я помню, вывучалі,
Што беларусы род свой павялі
Ад крывічоў: спачатку крывічамі
Былі, пасля ліцвінамі былі...

М і р о н
Ліцвінамі стагоддзяў пяць, напэўна,
Па назве Княства называлі нас.
Затым, павязаных з Расіяй крэўна,
Нас абярнуў у рускіх царскі ўказ.
I толькі з перамогаю Саветаў
Мы атрымалі ўласнае імя.
Яно ўсяму цяпер вядома свету,
Вяртаць ліцвінства - гэта ўжо гульня.
Мы — беларусы. У саюзе роўных
Мы здабылі свой лёс і свой пасад.
Шкада, што Паланэз, такі чароўны,
Як бы не ўперад кліча, а назад.
Да крывічоў і да ліцвінаў... Сёння
Нам не пра гэта трэба гаварыць.
Пасля таго, што зведаў я ў палоне,
Усё ва мне ўнутры агнём гарыць.
Сто раз памру, а толькі не зміруся,
Каб мне душу таптаў фашысцкі бот!

В о л ь к а
I ўсё ж, Мірон, што будзе з Беларусяй,
Калі асядуць немцы тут, крый боі ?

М і р о н
Палягуць тут яны, а не асядуць.
Жывым асесці мы ім не дадзім.
Заўчасная звярыная іх радасць.
Свой план крывавы тут не здзейсніць ім.
Заваяваць Расію немагчыма.
Напалеон быў пасярод Масквы -
I што? Назад з сагнутымі плячыма
Праз Беларусь цягнуўся ледзь жывы.