Генрых Далідовіч - Сярод лесу, сярод поля

* * *

Яшчэ пра народных дэпутатаў-ветэранаў.

Цяжка, горка пісаць непачціва пра пажылых людзей. Але, на вялікі жаль, досыць вялікі атрад гэтых нашых парламентарыяў пакуль што яшчэ не праявіў як след уласцівых іхняму ўзросту вопыту i мудрасці: спачатку запета адстойваў былыя «святыні», што не ўсе былі такімі, паслужліва выконваў ганебныя даручэнні кіруючых партыйных структур i з усіх сіл не даваў вынырнуць з балота нашай рэчаіснасці «нефармалам» i «нацыяйалістам», а пасля пад ходам падзей увабраў галаву ў плечы, трацячы пазіцыі i грамадзянскае аблічча. Шкада, што ў многіх салідных людзей пад дарагімі касцюмамі, пад ордэнамі i медалямі так i не ажывілася чалавечая душа, замест яе як быў, так i застаўся высечаны на камені кодэкс былых догм i стэрэатыпаў, што выключалі думку, сумленне i спачуванне, сапраўдны клопат пра беларускую нацыю. Зразумела, не ўсё мінулае трэба ахайваць, (некаторых якраз яно, у тым ліку i цёмнае, падняло на паверхню), не ўсё новае – перадавое, трэба мець разумныя прынцыпы, але ўсё ж трэба пазбаўляцца... не, не ад ідэі, а ад былога ідэйнага ідыятызму.

* * *

Незалежнасць Беларусі... За яе, гэтую волю, у свой час паплаціліся жыццём, цкаваліся i пасля гвалтоўнай смерці лепшыя сыны народа – i тыя, хто ўтвараў ВНР, i тыя, хто ладзіў БССР.

Цяпер гэтая незалежнасць літаральна звалілася з неба. Ды... не адзінкі, сотні i тысячы, a многія i многія, у тым ліку i нашы кіраўнікі, здаецца, разгубіліся, азіраюцца вакол ды абмацваюць позіркам нядаўні цэнтр: што рабіць? Я к жыць без загадаў?

Цяжка, а то i страшна выціскаць ca сваёй душы паслужлівага выканаўцу ды няма вопыту адчуваць сябе, рэспубліку дзяржаўнымі. Нават ужо тое, што ў наш Вярхоўны Савет ніяк не можа ўвайсці гаспадыняй (а пакуль што толькі падчарыцай) беларуская мова, паказвае: у многіх няма элементарнага разумення, што гістарычная памяць, нацыянальныя каштоўнасці – адна з умоў сцверджання дзяржаўнасці, а сама дзяржаўнасць – не прыхамаць «нацыяналістаў», а жыццёвая патрэба кожнага развітага народа. Калі гэтага не разумець i не дабівацца, то гэта найпершая адзнака таго, што нацыя i яе сілы не зусім здаровыя. Лячэнне дзяржаўнасцю (агромністай каштоўнасцю, што выпрацавала чалавецтва) – надзейны паратунак ад пагібельнай для народа немачы.

Пакуль што беларускую дзяржаўнасць не столькі прызнаём i мацуем мы самі, колькі за нас робяць гэта іншыя краіны свету. Адно суцяшэнне: дасць нарэшце Бог – іншыя разумныя людзі навучаць нас розуму i павагі да ўсяго свайго.

* * *

«Как не любить Пушкина и Толстого?» – бывае, «б'е» хтосьці з велікарусаў i нашых русіфікаваных землячкоў, гакім вось прыёмам робячы з цябе i ворага, i недаросліка, а заадно каварна перакрываючы кісларод зняможанай беларускай мове i культуры.

Ніхто не мае права змушаць любіць Пушкіна i Талстога, гэта асабістая справа кожнага. Іншая рэч, што ты невысокай культуры, калі не паважаеш такіх вялікіх майстроў, як, скажам, Шэкспір, Гёта, Міцкевіч, Шаўчэнка, Нізамі, Дастаеўскі, Чэхаў...

Калі сыходзіць з гэтых высокакультурных пазіцый, дык чаму той-сёй дазваляе сабе «культурна» абражаць нашых выдатных майстроў, мову, на якой яны тварылі? На гэта асабісга я чуў розныя адказы. Напрыклад: «А беларуская мова непрыгожая», «Я не ведаю вашай літаратуры i культуры, але я ix не люблю» i г. д.

Наконт прыгажосці мовы не варта спрачацца (лухта гэта, што з некалькіх тысяч моў у свеце Бог найменш усяго даў нашай, беларускай), а вось пра тое, што ў многіх нашых людзей адбілі не толькі печань, але i гістарычную памяць, зглумілі душу i змусілі грэбаваць сваім, a ўрэшце i не ведаць яго, мы гаварылі i будзем гаварыць.

Ёсць спадзяванне, што цяпер, у новых умовах, ужо не столькі Закон аб мовах, а шырокая народная свядомасць дасць належны штуршок для выйсця беларускай мовы i культуры з куткоў i хутароў на шырокі прастор.

Калегі па пяры, журналісты з радыё i тэлебачання, з цяперашніх шматлікіх рускамоўных выданняў, давайце шчыра, належным чынам цэнячы здаровую нацыянальную канцэпцыю, паспрыяем гэтай справе! I найперш асабістым прыкладам!

* * *

Шаноўныя чытачы, ахвотнікі чытаць толькі на рускай мове, будзьце пільныя!

Улічваючы ваша такое аднабокае моўнае запатрабаванне, вас спрытна акалпачваюць розныя дзялкі. Яны на рускай мове агромністымі тыражамі i па вялікай цане выдаюць для вас не толькі высокамастацкія творы, але i розны сурагат, замешаны на пошлым сексе, на прымітыўных дэтэктывах i фантастыцы. Абы вы хапалі «клубнічку», абы набівалі іхнія кішэні!